Carta europea de sas limbas regionales o de minorìa

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Istados chi ant firmau e ratificau sa Carta in birde iscuru; in birde craru, istados chi ant firmau sa Carta ma non l'ant ratificada a pùstis; in murru, istados chi non ant nèn firmau nèn ratificau sa Carta; in arbu, istados chi non fachent parte de su Cunsìzu de Europa.

Sa Carta Europea de sas limbas regionales o de minorìa (in inglesu: European Charter for Regional or Minority Languages, tenende che acronimu ECRML) est unu trattau internatzionale fattu in Istrasburgu in su 5 de Sant'Andria de su 1992 dae su Cunsizu de Europa (STE 148).

Obiettivos e resones[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa Carta cheret, a un'ala, tutelare e promovere sas limbas regionales o de minoria comente un'aspettu postu a menetta de sa sienda curturale europea, e a un'ala promovere s'impreu de custas limbas in sa vida prubica e privada. Sa funtzione chi tenet est essentzialmente curturale, e naschit dae su cunsideru chi in Europa b'at populos chi faveddant una limba a diversu dae sa maiorìa de sa populatzione chi tenet s'istadu issoro.

Sa Carta non coperit sas limbas chi faveddan sas comunidades disterradas in terrinu anzenu.

Adesiones[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Tottus sos istados europeos podent firmare sa Carta, fintzas si una limba de minorìa non bi l'ant (comente a su Lussemburgu, pro esempiu). Sos istados podent isseperare de reconnoscher sa limba chi cheren ma depent esser cufforma a sas regulas chi sa Carta ponet a craru. De prus, sos Istados podent detzidere de annangher atteras limbas in prus de cussas chi ja bi sunt.

Sa Carta est intrada in vigore cando l'ant ratificada a su nessi 5 istados (1° de martzu de su 1998), e a como l'ant firmada 33 istados ma petzi 24 l'ant puru ratificada. Sa Frantza, a pustis de b'aer postu sa firma, at detzisu de non la ratificare, ma at iscrittu prusaprestu pro contu suo una lista de sas limbas chi cheret a esser reconnottas comente de minorìa.

Sos istados in ube sa Carta est in vigore in su 2009 sunt: Armenia, Austria, Cechia, Cirpru, Croatzia, Danimarca, Finlandia, Germania, Liechtenstein, Lussemburgu, Montenegru, Norvegia, Paesos Bassos, Polonia, Regnu Unìu, Romanìa, Serbia, Islovacchia, Islovenia, Ispagna, Isvetzia, Isvitzera, Ucraina, Ungheria.

Sunt 4 sas atziones chi sos Istados depent o podent facher:

  1. Reconnoscher sas limbas comente un'espressione de sa richesa curturale;
  2. Respettare su tretu geograficu de cada limba regionale o de minorìa;
  3. Picare isseperos e assiones pro promovere custas limbas;
  4. Facher prus fatzile e incorazare s'impreu iscrittu e allegau in sa vida prubica e in cussa privada;
  5. Ponner a disposta formas e medios chi siant adeguaos de educatzione a tottus sos libellos;
  6. Promovere sos iscambios transfrontalieros;
  7. Proibire cada distintzione, discriminatzione, esclusione, restritzione o preferentzia relativa a sa pratica de una limba de minoria e destinau a isporare o ponner in periculu su mantenimentu o s'isvilupu suo;
  8. Proponner sa cumpresa pare in pare tra sas comunidades limbisticas de s'Istadu.

Bae puru a bidere[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Agganzos de fora[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]