Chachapoyas

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.

Chachapoyas est una idda de su Perù, capitale de sa provintzia de Chachapoyas e de sa regione de Amazonas, in sa sierra nord de su Peru'.

Chachapoyas

Toponimu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Chachapoyas enid de sa paraula indiana "chachapoyacuno" chi cheret narrere "monte de neula" o "buscu".

Istoria[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su capitanu Alonso de Alvarado fondat sa idda su 5 - 9 - 1538, pro chi siat sa capitale de s'Est de su Peru', de su riu Marañón a sos istados accurzos. Est unas de sas iddas prus ezzas de su Peru', e una de sas pagas chi galu s'assemizzant a s'Ispagna. Terra de orchideas, de canna a tuccaru e de gaffè, de garas de ballu e de manigos bonos, podet incantare a tottu sos chi b'andana.

Sa idda, chi fid su logu de sa civilisatzione de sos Chachapoyas, fit conquistada dae sos icas issu XV seculu, e appoi, cando sun suppridos sos ispagnolos, fit torra fondada dae Alonso de Alvarado, chi l'had muttida San Juan de la Frontera de los Chachapoyas; sa Pratza de Armas e sos istradonittos de pedra de oe sun los mattessis de su XVI seculu. In 1821 los patriotas peruvianos sun suppridos a Chachapoyas, e han fattu sa idda unu de sos primos dipartimentos. In Chachapoyas b'est su piscamu e sa biblioteca est meda connotta.

Logu, geografia e roba[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Custa idda est a un'artesa de 2.334 m s.l.m., in su nord-est de su Peru', accurzu a su riu Utcubamba. Grazias a su tempus temperadu in sas inzas bi fagent meda cereales, cannas a tuccaru, gaffè e manioca.

Tempus[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In custu zassu de su Peru', accurzu a sa selva, sa temperatura media est de 18 ºC e s'umididade relativa est de 74 pro chentu. No si deppet pessare chi siat unu logu meda caente, ca' in zertos zassos sa temeratura che podet falare a 2 ºC.

In Chachapoyas su tempus est temperadu, bi proet de manera moderada e sas temperaturas no cambian meda. Sas medias pro annu de temepatura prus arta e prus bassa sun de 19,8 °C e 9,2 °C.

Comente bi supprire[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

B'had un'istrada chi che leat a sa costa, e carchi aereo chi che leat a Lima e a atteros zassos de s'internu. S'istrada chi che leat de sa Marginal de la Selva (Carretera Fernando Belaúnde Terry) a su monte de Pedro Ruiz e a Chachapoyas est de terra, ma in 2007 han impizzadu a ponner s'asfaltu. Cust'istrada est de 60 km, ma bi cherent duas oras pro bi colare ca' est male posta.


Turismu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Plaza de Armas de la ciudad de Chachapoyas: sa Pratza de Armas, posta in su mesus de sa idda, chind'una funtana coloniale. Unu pagu prus attesu b'est sa sede de su piscamu, inue est naschidu su precursore de s'indipendentzia peruviana, don Alejandro Toribio Rodríguez de Mendoza Collantes.

Pozo de Yanayacu: su puttu est in su mattessis zassu inue nacchi chi Santu Toribio de Mogrovejo hat fatu essire s'abba dae unu monte, e hat accabbadu sa sicchesa. (Zassu: Cerro Luya Urco a 1 km dae sa Pratza de Armas de sa idda che Chachapoyas, unos bindighi minutos a pè. Pro s'abba trasparente la muttini Fuente Cuyana o Fuente de Amor. Si narat chi chie visitad custu zassu e bied s'abba, had a bier pro sempre in Chachapoyas.

Pampas de Higos Urco: zassu inue b'had appidu sa battaglia de Higos Urco a s'epoca de salutta pro s'indipendentzia (6 -6 - 1821). Zassu: El Triunfo s/n, in sa 'e Higos.

Huancas:

Huancas

Huancas est una iddighedda traditzionale, chi had mantennidu sa sua traditzione puru si est accurzu a sa idda de Chachapoyas. Est postu a Nord, e sa zente de sa idda vivet de sa inza (sos omines) e faghet vasos (sas feminas). Todu sa robba comente sos isterzos e sos vasos si faghet a manos. Est interessante de annottare comente los faghene, in sa natura e chin sa linna de sa idda sua. A vinti minutos de caminu b'had unu monte dae inue si podet bidere su riu Sonche e su nord. A 1 ora de caminu, in su montigheddu de Huanca Urco, si poden bidere restos archeologicos, orchideas e su panorama de sos planos e de sos rios Utcubamba, Sonche e Vituya. Su santu patronu de Huancas est su Sennore de sos Miraculos, unicu, ca' su Cristu Moradu de custa iddighedda est un'immaggine e no una tela, comente su 'e Lima.

Torrende a Huancas dea sae su Colorado, si poden bidere:

Santuario de la Virgen Asunta: modernu, chin carchi cosa de coloniale. Inoghe b'hat sa Patrona de sa idda de Chachapoyas, s'Assunta, sae s'iniziu de sa festa in su mese de austu.

Sae su Piscamu: sa domo inue est naschidu Toribio Rodríguez de Mendoza est in sa domo 'e su piscamu de sa Diocesi de Chachapoyas. In custa domo b'hat armoirs bezzos e importantes, ritrattos de sos piscamos de Chachapoyas, una Bibbia ezza meda e carchi arazzu coloniale.

La Casona Monsante: monumentu istoricu, est fattu comente in sa tradizione de Chachapoyas. Bi fidi una buttega de tambaccu, e oe b'had un'ostellu, chind'una corte manna, inue bi sunu begonias, orchideas e prus de 1500 atteras piantas de su zassu.

Naran chi a su tempus de sos incas sa zente mala che la leaian attesu de sa capitale (Cusco), in sas terras de Huancas.

Cascata di Gocta: sa terza cascada prus manna de su mundu e una de sas prus bellas est in su departamentu de Amazonas. Est sa cascada Gocta, chi no b'est in sas cartas e chi no si connosched ca' ch'est troppu attesu. Si unu b'andat dae San Pedro Valera o Cocachimba bi supprit in 3-5 oras. Sa cascada est ind'unu planu de buscu tropicale, e contat 22 cascadas de abba.

Calendariu Turisticu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Distrittu Festas mannas Cando? Inue?
Chachapoyas Raymillacta de los chachapoyas Prima chida de giugno Chachapoyas
Cheto Chida santa segundu su calendariu Cheto
Chuquibamba San Pedro 29 giugno Chuquibamba
La Jalca San Juan Bautista 24 giugno La Jalca
Leymebamba Virgen del Carmen 16 luglio Levanto
Levanto Patronu @4-29 luglio Levanto
Levanto Patronu 5 settembre Quipachacha
Mariscal Castilla San Pedro y San Pablo, Señor de los Milagros 29 giugno, 18 ottobre San Pedro, Duraznopampa
Molinopampa Corpus Christi maggio Molinopampa
Montevideo Patronu 2 febbraio Montevideo
Olleros Santísima Trinidad giugno Olleros
Quinjalca San Juan 24 giugno Cashac
San Francisco de Daguas Señor de los Milagros 18 ottobre Daguas
San Isidro del Maino Festa Patronu 7 giugno Maino
Soloco Chida Santa Segundu su calendariu Soloco
Sonche San Juan 24 giugno San Juan de Sonche