Giovanni Casu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Artìculu in LSC

Giuanni Casu (Crabas, 1933) est unu musitzista sardu e su prus antzianu e ispertu sonadore de canna de sa chi pigat nòmine de Iscola de Crabas.

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Giuanni Casu (nodiu in totu sa Sardigna cun su paranòmine de Paui) at incomintzadu a sonare giai a pipiu[1], imparende sa tècnica esecutiva e costrutiva de su frade Daniei[2]. Contra a su chi sutzediat in is àteras iscolas de s'ìsula (comente, a esemprus, is de Sàrrabus e de Trexenta), in Crabas, in su tempus coladu non s'usaiat de istudiare is launeddas cun unu maistru, duncas s'imparaiat ascurtende e abaidende a is sonadores prus mannos in is tzilleris, in campagna, in is festas, in is crèsias o in is prutzessiones[3].

A noe annos, Casu at incomintzadu a sonare in is prutzessiones de bidda. In is annos chimbanta fiat giai famadu in totu s'ìsula e in s'èsteru, in ue fatuvatu andaiat a sonare cun su frade Daniei[4]. Is duos fiant narados “Duo Paui”[5] .

In is annos 80, Casu at fundadu una iscola de launeddas, in ue at imparadu a ischientes chi beniant de medas partes de s'ìsula e de fintzas sa penìsula italiana[6]. Tames de èssere musitzista, Casu est costrutore apretziadu de launeddas[7].

Giuanni Casu e Luisu Lai (de Santu Idu) sunt is sonadores de canna prus mannos chi s'agatent galu in atividade. Casu est apretziadu pro s'esecutzione cunserbadiva e duncas respetosa de sa traditzione locale[8].

In su 2011, ddi est istada dedicada una monografia biogràfica e etnogràfica, iscrita de s'etno-musicòlogu Paolo Mercurio[9].

S'Iscola de Crabas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In su panorama de is Iscolas de Launeddas, sa de Crabas tenet postu ispetziale. Su repetòriu e s'istile crabarissu sunt istados istudiados giai de is annos chimbanta de su sèculu passadu, de s'etno-musicòlogu danesu Andreas Fridolin Weis Bentzon [10]

Issu at tentu modu de abbìdere comente is sonadas locales fiant arcàicas[11]. Is launeddas chi prus sunt usadas in sa traditzione sunt: sa mediana e su punt‘e organu[12].

In su tempus antigu fiat impreadu fintzas su moriscu. Atualmente no est prus usadu, mancari galu fatu fintzas in die de oe de Giuanni Casu, ma isceti chi dimandadu de is colletzionistas[13].

Is sonadas tìpicas de su repertòriu locale sunt: su pass‘e dus, su pass‘e tres, su ballu crabarissu, sa processione (fintzas narada sa pastorella), sa missa[14], su pass‘e cantai. Cust'ùrtimu est usadu a acumpangiamentu de su cantadori, chi benit a èssere su cantadore-poeta in limba[15].

Notas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Paolo Mercurio, La cultura delle launeddas. Cabras: i suoni del maestro Giovanni Casu, op. fentomu in Bibliografia, pp. 78-79
  2. Daniei Casu (1928-2000) at imparadu a sonare a solu. In is annos chimbanta, cando fiat giai formadu musicalmente, at pòdidu megiorare sa tècnica esecutiva (e costrutiva) cun Felicinu Pili, sonadore nodiu de Biddeputzi (iscola de su Sàrrabus), ma residente in Santa Justa. Daniei est istadu unu de is informadores de A.F.W. Bentzon
  3. Bie su cap. “Esordio nella comunità di Cabras”, in P. Mercurio, La Cultura delle launeddas…, op. fentomu in Bibliografia, pag.88 e a sighire.
  4. Giuanni Casu (impare a su frade Daniei), in su 1948, est istadu pigadu comente atore-musitzista de su regista neo-realista Mario Sequi, pro su film “Altura”
  5. Paui est unu paranòmine chi benit de su babu de is duos sonadores, chi fiat originàriu de Paulle, comunu de s'aristanesu, naradu difatis in crabarissu Paui
  6. S'Iscola de Launeddas “Paui” est istada fundada in su 1980. Fiat a su tempus unu atuamentu pionerìsticu, pigada a coa a esempru de medas assòtzios culturales sardos. In s'Iscola Paui, contrasempere a sa costuma, sunt istada ammìtidas pro sa prima borta fintzas is fèminas chi teniant interèssiu in s'arte
  7. Pro su chi pertocat sa tècnica de traballu impreada de Giuanni Casu, bìere su capìtulu "La costruzione dei suoni", in Paolo Mercurio,La Cultura delle launeddas…, op. fentomu in Bibliografia, pp. 122-150
  8. Is sonadores de canna punnant sempere prus a ibridare s'esecutzione traditzionale, siat pro bènnere in fatu a su mercadu musicale, siat pro abisòngios de isperimentatzione, chi assintziat a s'iscoberta de dimensiones sonoras noas de s'istrumentu. Giuanni Casu e is ischientes suos (is prus acostàbiles a su maistru sunt Efisio Meli, Sergio Meli, Daniele Dessì) tenent repertòriu chi s'apoderat subra su respetu de sa traditzione, e custu fatu ddos iscerat a intro de su cuntestu disvariadu de sonadores populares sardos.
  9. Sa monografia fentomada est P. Mercurio, La cultura delle launeddas ..., op. fentomu in Bibliografia: una opera iscrita in istile acadèmicu, in ue est possibile aberguare totu is informatziones de sa presente boghe
  10. De su matessi autore, pro su chi pertocat sa chi pagat nòmine de Iscola de Crabas, meda significativu est fintzas su sàgiu “Notes sur la vie musicale d'un village sarde”, in etnografisk tidsskrift, 1960, vol. 2, pp.. 14-32, Copenaghen, 1960, IT\ICCU\RMS\2472116. Giuanni Casu est istadu unu de is informadores subra chie A.F.W. Bentzon s'est poderadu pro faghere is chircas etno-musicològicas suas in Crabas, a partire de is annos chimbanta.
  11. Bentzon, in s'òpera fentomada in Bibliografia chi s'agatat a suta, at tentu modu de iscriere de is peculiaridades de su repertòriu e s'arcaismu de is sonadas dedicadas a su ballu e, subra de totus, a su pass'e dus
  12. Parig'e sonus est su faeddu in usu intre is musitzistas pro inditare s'aunimentu de is tres cannas de is launeddas. In àteras zonas de sa Sardigna est impreadu su faeddu cuntzertu. Cfr. Paolo Mercurio, La cultura delle launeddas, op. cit., pp.151-153
  13. Pro su chi pertocat su moriscu, bìere su chi narat A.F.W. Bentzon, in Launeddas (versione italiana de su testu publicadu in su 1969), vol. I, Ass. Iscandula, Casteddu, 2002, pp.21-22
  14. Sa missa est una particularidade de su repetòriu de Giuanni Casu chi, in àmbitu religiosu usat s'istrumentu fintzas pro s'acumpangiamentu de is "is goccius", cantos agiogràficos in limba campidanesa. Pro su chi pertocat a is goccius sonados de Giuanni Casus, bìere Andreas F. W. Bentzon, Launeddas (versione italiana, 2002) , o fentomu, vol.2, pg.124
  15. In riferimentu a s'usu de is launeddas pro s'acumpangiamentu de su cantu a poesia, est de nàrrere chi Giuanni Casu s'est fatuvatu esibidu in cuntzertu cun su cantadore e poeta Srabadoi Manca, connotu cun paranòmine de Gavaurru (1927-2011). Testu de riferimentu pro custu modu de cantu in su Sinnis est AA.VV,, Sa Canzoni (a incuru de sa Professoressa Mena Manca Cossu), Unione Comunos Fenìtzios - Italia Nostra, Solinas, Nùgoro, 2007; in prus, cfr. Paolo Mercurio, La cultura delle launeddas, op. fentomu, pp. 195-200

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Andreas Fridolin Weis Bentzon, The Launeddas. A Sardinian folk music instrument, Acta Ethnomusicològica, Copenaghen, 1969, 2 voll. IT\ICCU\CAG\0007950
  • Giovanni Dore, Gli strumenti della musica popolare sarda, Casteddu, 1973
  • AA.VV., Launeddas (a incuru de Giampaolo Lallai), AMD, Casteddu, 1997
  • AA.VV., Sa Canzoni (a incuru de sa Prof.ssa Mena Manca Cossu), Unione Comunos Fenitzios- Italia Nostra, Solinas, Nùgoro, 2007
  • Paolo Mercurio, Ricordo di Giovanni Lai suonatore di launeddas, in Messaggero Sardo (mensile Regione Sarda), Casteddu, trìulas 2008
  • Satoko Ahuha (director), Sardegna Island, TV Man Union, Tokio, Giapone, 9 austu 2008
  • Paolo Mercurio, Le launeddas, in Immagini della musica sarda, pp. 21–29,Solinas, Nùgoro, 2011 (orig. 2009)
  • Paolo Mercurio, Le launeddas patrimonio dell’umanità, in Messaggero Sardo, Casteddu, cabudanne, 2010
  • Paolo Mercurio, Musica sarda: la cultura delle launeddas, in Messaggero Giornale dei Sardi, Casteddu, maju 2011
  • Martino Corimbi, La potenza delle launeddas, alla scoperta del libro dell’etnomusicologo Paolo Mercurio, in Sonos e Cantos, Aristanis, austu 2011
  • Paolo Mercurio,Is Launeddas clarinetti sardi, in Introduzione alla Musica Sarda, pp. 6-30, Milano, 2014 ISBN 9788868850135
  • Paolo Mercurio, La cultura delle launeddas. Cabras: i suoni del Maestro Giovanni Casu, con nota introduttiva Prof.ssa Sandra Mantovani Leydi, Solinas, Nùgoro, 2011 IT\ICCU\CAG\1897103

Boghes Ligadas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]