Mùsica napuletana

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Sa tzitade de Napoli in Italia

Cun s'espressione mùsica napuletana oburu cantone napuletana si identificat sa musica populare originaria de Napoli. Sa cantone napuletana siguramente leada origine dae sa villanella chi fit una fromma musicale de cantone profana naskida propriu in Napoli, chi poi aiad influenzadu sa fromma sucessiva de sa canzonetta e finas de su madrigale. Sos argumentos de sas villanellas fin de genere rustigu (o areste), comicu e naturalmente satiricu.

Fra sa meidade de s'ottighentos e sa prima meidade de su noighentos sa cantone napuletana ad appidu una serie de cambiamentos pro s'impignu de diversos componidores, siat musicistas che poetes. In su 1835 a Napoli giraiada sa melodia de Te voglio bbene assaje iscritta dae Raffaele Sacco cun sa mùsica de Gaetano Donizetti. Ateras personalidades, in cussu tempus, chi ana dadu vida a custu grande patrimoniu sunu istados Salvatore di Giacomo, Libero Bovio, E.A. Mario, Ferdinando Russo, Ernesto Murolo. A sa composizione de cantiones napuletanas ana sempre contribuidu finas persones chi no fini propriu de Napoli. Un esempiu est cussu de Gabriele d'Annunzio chi aiat iscrittu sos versos de A Vucchella. Ma puru de sas interpretaziones de su tenore Enrico Caruso.

Su segundu dopoguerra[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa Segunda gherra mundiale aiat signadu tota s'Europa e gai sa tzitade de Napoli. Pro cussu meda cantones dei cussu tempus sunu influenzadas dae sussos tragicos eventos gai;Munasterio 'e Santa Chiara, Simme 'e Napule paisà ma finas cantones allegras comente Tammurriata Nera. Unu autore chi at dadu unu contributu importante a su rinnovu de sda cantone napuletana est istadu Renato Carosone chi at creadu fusiones cun su jazz, e cun ritmos africanos e americanos. A i custu si aggiungat su contributu chi aiat dadu Perez Prado realizzende covers in jae Mambo de sas cantones de Carosone. Meda interessantes sun puru sas cover de su jazzista americanu Louis Prima.

Sos annos sessanta[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Est s'epoca de oro de su Festival della Canzone Napoletana, ma è puru su tempus, a parte su contributu de Carosone, de ateros cambiamentos grazias a sos arrangiamentos de Peppino di Capri. Un ateru importante composidore de cantone napuletanas est istadu Domenico Modugno. Ma in matessi tempus Roberto Murolo accumpagnadu dae sa chiterra aiat curadu un'antologia (12 discos) de sa cantone napuletana dae sas origines a su tempus presente. De i cussos annos sun puru sa cover de O sole mio (It's now or never]] e Santa Lucia de Elvis Presley

Soa annos settanta[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Renzo Arbore e Mario Trevi

Finidu su Festival, sa cantone napuletana si identificat printzipalmente cun sos temas de sa sceneggiata; du cui su massimu protagonista est istadu Mario Merola, Pino Mauro e Mario Trevi. In su matessi tempus Bruno Venturini in su pienu de sa maturidade artistiga, interpretada in giae de lirica sos branos pius famados, curende una opera antologica, diventende su cantante napuletanu chi at bendidu pius discos de sempre. Sempre in custos annos sun bessidos autores noos comente Eduardo De Crescenzo, Alan Sorrenti chi at fattu sa coves de Dicidincello vuje e Pino Daniele chi an dadu una impronta noa a sa musica de Napoli.


In sos annos pius vicinos sa musica napuletana est diventada unu classicu in su repertoriu de sos cantantes de s'Opera e gai posimus appretziare su contributu de Placido Domingo, Luciano Pavarotti]], Josè Carreras, ecc. Ma sos contributos benin dae tottu sos ambientes musicales internatzionales e gai amus cover de s'autore brasilianu Caetano Veloso (Luna rossa), sa cantante israeliana Noa, ecc. ecc.

Sa macchietta[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Ateru genere de cantone napuletana meda populare est istada sa "macchietta", peraula derivada dae su modu de descriere sos personaggios ind'unu abotzu in manera caricaturale. Tra sos autores e interpretes de custu genere figurana Nicola Maldacea e Nino Taranto.

Istrumentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Cantones[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Anda puru a biere : Lista de sas cantones napoletanas

Autores e interpretes[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Interpretes istranzos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Agganzos dae fora[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Boghes napuletanas antigas