Ballu sardu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
(Reindiritzadu dae Su ballu sardu)


Articulu in nugoresu

Ballu de sos de Aristanis.

Chin ballu sardu si inditan tottus sas dantzas chi si ballan in Sardigna.

Si podet dare puru chi tale faveddu cherjat inditare peroe cussa prus diffundia, chi tenet su lumene de Ballu Tundu, A Passu Torrau, Ballu Seriu e ateros, a sicundu de cale trettu si pichet in cussideru.

Pro generassiones s'at mantesa custa traditzione, e li naran chi est una de sas prus ricas e interessantes de su Mar'e Mesu.

Orizine[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Non s'ischit meda issupra sas orizines de su ballu sardu.

Si credet chi siat nàschiu dae sas tzerimonias sacras de sa Preistoria chi si fachian pro si augurare una catza e / o una regorta bona, e chi rappresentaban non petzi unu ispassiu ma finas s'espressione de una comunidade.

Tale teoria tenet in parte cuffìrma non petzi pro s'impreu de sas launeddas in accumpanzamentu a sas dantzas, ma finas pro su lìgamine istrintu chin su focu: difatis, a sa bizìlia de carchi festa oje galu si ammanizan e allughen focos, e a tundu de custos si ballat. In prus, sa figura de prus mannu importu chi sos balladores fachen chin sa dantza issoro est su chìrcu in ube tottus sas cropas si tenen a manu tenta, e b'at unu lìgamine tra chie sonat e chie ballat, cosa chi diat cuffirmàre s'importantzia de s'unione in comunidade cando si colaban sos mamentos de aggregatzione sotziale.

No est craru si a primu fit sa boche de s'omine o s'accumpanzamentu de sos istrumentos musicales a ghìare su ballu. Est cosa tzerta chi imbetzes siat prus pacu anticu cussu chin su cantu a tenore.

Carateristicas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Cheret a esser meda preparaos pro facher su ballu sardu. Cando si ballat, sos balladores si tenen a manu tenta o chin sos bratzos, formande unu chìrcu chi zirat a tundu in sensu orariu. Su movimentu est belle solu de sas ancas, sa zona in artu de su corpus si depet moghere pacu.

Classificatzione[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa prus parte de ballos sardos si ischìrrian in duas familias: sas dantzas mono-istruturadas e sas dantzas bi-istruturadas, a divèssu pro su dillu chi si impiegat (seriu e alligru).

Dantzas mono-istruturadas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sas dantzas mono-istruturadas sun prus anticas, sichin unu dillu e movimentu omogeneu. Si accumpanzan chin sas launeddas, su cantu monodicu o cussu polifonicu de unu tenore.

De custa zenìa fachen parte:

  • Su ballu seriu;
  • Su passu torrau;
  • Su ballu tzoppu;
  • Su ballu gabillu;
  • Su passu ‘e trese.

Dantzas bi-istruturadas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sas dantzas bi-istruturadas tenen una parte (sa seria o su passu) chi protzedit abbellu e un'atera (sa lestra o brincada) prus briosa de prus artos tonos melodicos, in ube sos balladores fachen batudas de pede.

De custa atera zenia fachen parte:

  • Sa dantza;
  • Su ballu brincadu;
  • Su ballu sàrtiu;
  • Su dillu o dìllaru o dènnaru;
  • Su bìcchiri;
  • Sa logudoresa.

Ateros ballos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Ballos dae su percursu a serpentina: sa cointrotza, su ballu de s'esse , s'arroxiada;
  • Ballos istranzos comente sa muffulina (chi derivat, chin tottu probabilidade, dae sa manfrina italiana) e su scottis (de radìchina tzentru-europea);
  • Su ballu tzivile (valzer, polke, mazurkas, tango etc.) pro marcare de prus sa differentzia chin sos ballos sardos.

Istrumentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sos istrumentos chi prus s'imprean sun s'organittu, su sonette a bucca, sas launeddas, sa fisarmonica e soneddas de canna. Ateros ja s'impitan, ma prus pacu.

A bìas su ballu est accumpanzau dae su cantu a tenore. In sa Barbagia s'impreat de prus s'organittu diatonicu e in su Campidanu sa fisarmonica. Sas launeddas s'impitan siat pro su ballu sardu siat pro accumpanzare sas protzessiones de crèsia.