Agnese de Càlaris

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Agnese de Càlaris
Ritratu de fantasia de Agnese de Càlaris, fatu in su 1930
Nùmene intreuAgnese (o Agnete) de Lacon-Massa
Nàschidapagu prus o mancu su 1195
Santa Igia
Mortepagu prus o mancu su 1257
Santa Igia
Natzionalidadesarda
GenitoresMama: Adelàide Malaspina
Babbu: Gullielmu I Salùsiu IV
CòjubeMarianu II de Torres, Ranieri de Bolgheri de sa Gherardesca ("su Minoreddu")
Fìgiu/a(os/as)Adelàsia de Torres, Beneita, Barisone III de Torres
Perìodu de atividade1218-1233 (giuighissa mugere de Marianu II de Torres), 1232/33-1238 (giuighissa regente de Càlaris)
TìtuluGiuighissa consorte de Torres , retzidu in su 1218
Giuighissa regente de Càlaris, retzidu in su 1232

Istemma de sas dinastias reales de Torres
ReligioneCatolitzèsimu
Contributos de importuGuvernu de su Giuigadu de Torres, comente giuighissa mugere de Marianu II, e de su Giuigadu de Càlaris comente giuighissa regente

Agnese de Càlaris, o de Lacon-Massa o, galu, de Massa (Santa Igia, pagu prus o mancu su 1195 – Santa Igia, pagu prus o mancu su 1257), est istada una giuighissa de Torres, comente mugere de Marianu II, e regente de su rennu de Càlaris (1232/33-1238).

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Nàschida comente sa de duas fìgias de Gullielmu I Salùsiu IV, de sos Obertengos de Massa e Còrsica, e de Adelàide Malaspina, l'ant dada in isposa pagu prus chi adolescente a su giùighe de su Logudoro, e dae su cojuiu issoro sunt nschidos sa reina Adelasia, Beneita e Barisone III.[1]

Crèsia de Santa Maria de su Regnu
Su giùighe Marianu II de Torres, primu maridu de Agnese

Adelàsia at a regnare a pustis de su frade paris cun su primu maridu Ubaldu Visconti de Gallura, posca at a assùmere su tìtulu règiu in virtude de su cojuiu cun Enzo de Svevia, fìgiu naturale de s'imperadore Federicu II. Beneita, imbetzes, at cojuadu su conte Bino de Ampurias.[2]

Su cojuiu de Agnese cun Mariano II at cunvalidadu sa paghe intre Casteddu e Torres e l'ant tzelebradu in sa crèsia de Santa Maria de su Regnu in Àldara, residèntzia privilegiada de sos giùighes de Torres e sede de su palatzu (de su cale oe abarrant pagos restos) e dominàrios nobiliares, de ufìtzios guvernativos e de sa Corona de Logu.[3]

Sa sorre manna Beneita at sighidu a su babbu in su regnu de su Giuigadu de Càlaris e at tentu bator maridos; su maridu de sa minore, Pretziosa, at a èssere Ugone I de Arborea.[4]

Sa giuighissa Agnese, duncas, at dirìgidu sos preparativos de sos cojuios de Adelàsia cun su chi at a èssere giùighe de Gallura (l'at a divènnere in su 1225) fatos in sa basìlica de sa Santìssima Trinidade de Saccàrgia: sos isposos, giòvanos a beru ca teniant ambos doighi annos, s'ant tramudadu a Civita. In su 1232 est mortu Mariano II, e Barisone III, chi in cussu momentu teniat ùndigh'annos, at pigadu su postu suo assistidu dae unu cussìgiu de regèntzia presididu dae su tziu dae s'ala de su babbu, Ortzocu De Serra, chi at esclùdidu a Agnese. Non si connoschent sas resones de custu atu, dèpidu fortzis a un'issèberu personale de sa giuighissa o a atritos cun sa famìlia de su mortu.[5]

Agnese at isseberadu, tando, de torrare a Santa Igia e no at bidu prus sos fìgios suos. Barisone l'ant assassinadu in su 1236, in Sossu, durante una rivolta pobulare.[6] Adelàsia, artziada a su tronu, at cumpartzidu su podere, comente giai naradu, dae su 1238 cun su maridu nou suo, Enzo de Hohenstaufen, chi tando teniat degheott'annos. Isòrbidu prus a tardu custu vìnculu, s'est retirada in manera voluntària in su casteddu de Su Burgu, in ue at a mòrrere in su 1259.[7]

Agnese at ghiadu su regnu de Càlaris a pustis de sa morte de sa giuighissa Beneita in nùmene de su nebode Gullielmu II Salùsiu V. Cojuada·si pro sa segunda borta cun Ranieri de Bolgheri de sa Gherardesca, mutidu "su Minoreddu", at tentu unu ruolu de annotu in su perìodu conclusivu de su giuigadu, finas a cando s'ocupatzione sua fata dae sa repùbblica de Pisa est acabada cun sa destruidura de Santa Igia e de su palatzu suo.[8]

Sa fèmina nòbile fiat istada determinada meda in su minimare sos dannos e sas cunsighèntzias de sa polìtica dudosa de sa sorre e, in una lassa fata a unu monastèriu, s'est definida "Sennora de su giuigadu de Càlaris".[9] Su conte Ranieri est mortu in su 1238 e sa biuda, apojada dae su paba Gregòriu IX ostile a sos Viscontes, at sighidu a coordinare comente podiat s'amministratzione de su regnu, in cussu momentu giai in suta de su domìniu de sos pisanos, che a suportu pro sos pro-nebodes Giuanne Torchitòriu V e Gullielmu III Salusio VI, naradu Cèpola, a su cale, in su testamentu de su 28 de santugaine de su 1256, at lassadu sos diritos personales suos. Gullielmu III at a èssere s'ùrtimu giùighe de Casteddu, galu pro duos annos. Agnese est morta in su 1257 e l'ant sepultada in sa sea de Santa Tzetzìlia (aterrada a pustis), in Santa Igia, a curtzu a sas tumbas de su babbu e de sa mama Adelàide, fìgia de una Frangipani e de su marchese Moruello Malaspina.[10]

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Boscolo
  2. Uras, p. 32
  3. Carta Raspi, p. 261
  4. Uras, p. 28
  5. Pinna, p. 228
  6. Agnese di Massa, in treccani.it. URL consultadu su 23 marzo 2020.
  7. Uras, p. 121
  8. Pinna. p. 231
  9. Pinna, p. 227
  10. Uras, p. 223

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • (IT) Alberto Boscolo, Agnese di Massa, in "Dizionario Biografico degli Italiani", Treccani, Roma 1966
  • (IT) Raimondo Carta Raspi, Storia della Sardegna, Milanu, Mursia, 1971, ISBN 9788842506850, OCLC 462998915, SBN IT\ICCU\TO0\0752056.
  • (IT) Raimondo Pinna, Santa Igia, la città del giudice Guglielmo, Condaghes, Casteddu 2010
  • (IT) Antonietta Uras, L'ultima regina di Torres, Curcio, Roma 2014

Artìculos ligados[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]