Jump to content

Costitutzione de sa Còrsica

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Istèrrida de sa Costitutzione de sa Còrsica de su 1755
Retratu de Pasquale Paoli fatu dae Richard Cosway

Sa Costitutzione de sa Còrsica, iscrita dae Pasquale Paoli in su 1755, est istada sa costitutzione de sa Repùblica Corsicana.

In su 1755 b'aiat istadu in Còrsica una rebellia populare contra su poderiu de sa Repùblica de Gènova, rebellia ghiada dae s'illuminista Pasquale Paoli chi aiat istituidu sa Repùblica Corsicana, su primu Istadu Europeu frunidu de una Costitutzione democràtica e moderna. In cussu documentu bi fiat finas su deretu de is fèminas a votare giai dae su 1755; iscrita in italianu, definida assora limba "culta", custa Costitutzione l'aiant in parte ispirada is ideas de Rousseau e is ideas illuministas de Paoli matessi, chi si fiat formadu in s'Universidade de Nàpoli.

A pustis de unos cantos annos de indipendèntzia, in su 1764, sa Repùblica de Gènova aiat pedidu agiudu a su Re de Frantza Luisu XV pro torrare a conchistare s'ìsula, finas a s'indepidare meda cun is frantzesos. Is deretos subra s'ìsula los aiant duncas tzèdidos a cuddos (cun facultade de riscatu) pro duos milliones de liras de assora firmende su Tratadu de Versailles de su 1768. Un'annu a pustis, s'8 de maju de su 1769, sa batalla de Ponte Nuovo aiat signadu sa fine de generaladu Paolinu de sa Repùblica de Còrsica, difatis s'esèrtzitu frantzesu ghiadu dae su Conte de Vaux aiat ganadu e conchistadu s'ìsula.

Sa costitutzione l'aiat giurada unu ministru cun podere prenu de su Regnu Unidu, Gilbert Elliot, e l'aiant contra firmada Pasquale Paoli e Carlo Andrea Pozzodiborgo e teniat in contu una Monarchia Costitutzionale bàsciu amparu britànnicu, su sufràgiu mascrinu tzensitàriu (ladu meda pro s'època) e teniat contu sa partzida de su logu in "pievi" pro eleghere unu Parlamentu, cun duos deputados a "pieve". Su parlamentu de Còrsica duraiat duos annos. Totu s'ìsula fiat partzida in 9 giurisditziones cun unu presidente e un'abogadu a càbudu de ognuna e bi fiat decrarada sa libertade de imprenta. Sa Repùblica de Còrsica aiat sa religione catòlica che cultu ufitziale e respetaiat is àteros cultos.[1]

  1. (IT) Marco Castelli, LA COSTITUZIONE PAOLINA DELLA CORSICA. 1755 | Museo Alessandro Roccavilla, in museoalessandroroccavilla.it. URL consultadu su 24 maju 2025.