Gatsby su grandu


campidanesu · LSC · nugoresu
Gatsby su grandu (tìtulu orizinale: “The Great Gatsby”) est unu romanzu de F. Scott Fitzgerald s’iscritore ameriganu. S’istòria s’isvilupat in su 1922, in tempus de sos Annos Binti Macos, sa pustigherra e unu tempus pròsperu pro sos Istados Unidos. Su libru aiat tentu èsitu mannu e est cussideradu comente unu de sos mezus traballos de Fitzgerald. In prus, est bidu dae medas comente unu “grandu romanzu ameriganu” e unu cràssigu de sa literatura, agarrende s’essèntzia de un’era. Sa bibriutega “Modern Library” l’at decraradu su segundu mezus romanzu de limba ingresa de su de 20 sègulos.
Inredu
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Nick Carraway, su narradore, est unu zòvanu de su Minnesota chi si tràmudat a Noa Iorcu in s’istiu de su 1922 pro impreare s’impita de azente bussale. Allogat una domo in su distritu West End de su Long Island, una zona rica peroe no de numenada bona pobulada dae sos ricos noos, unu grupu de pessones chi ant logradu sas fortunas issoro demasiadu reghentemente pro aer pòdidu apostivigare cuntatos sotziales e chi tirant a ostentare meda sas richesas issoro. Su bighinu de Nick in West Egg est un’òmine misteriosu chi si narat Jay Gatsby, istat in una domo sennoriale gòtica enorme e amaniat festas lussuosas aturmadas onzi sàbadu a de note.
Nick est distintu a sos àteros abitadores de West Egg – at istudiadu in Yale e tenet cuntatos sotziales in East Egg, una zona in sa moda de su Long Island, in ue istat sa crasse arta istabilida. In una sera, Nick andat cun sa betura sua a East Egg pro chenare cun Daisy Buchanan sa sorrastra sua e su maridu de issa, Tom, unu cumpanzu de crasse antigu de Nick. Daisy e Tom presentant a Nick a Jordan Baker, una fèmina zòvana bella e tzìniga, cun sa cale Nick cumintzat una relassione sentimentale. Nick imparat finas carchi cosa a subra de su cojuiu intre Daisy e Tom: Jordan li narat chi Tom tenet un’amadora, Myrtle Wilson, chi bivit in su badde de sas chinisas, una zona murra intre West Egg e Noa Iorcu in ue s’agatat unu depòsitu de arga industriale. No meda tempus a pustis de esta reveladura, Nick andat a Noa Iorcu cun Tom e Myrtle. In una festa ostentosa e burgale chi Tom bardat pro sa relassione sua foracojuale, Myrtle ghetat a fagher a befa a Tom in contu a Daisy, e Tom reassionat trunchende-li su nare.
In s’ìnteri chi s’istiu sighit a dae in antis, Nick agabat pro lograre un’invitu a una de sas festas paristoriales de Gatsby. Isse atopat a Jordan Baker in su parti, e isse addòviant a Gatsby etotu, un’òmine surpresivamente zòvanu chi faeddat cun tratu ingresu, tenet unu bischillu notàbile e narat totus “betzu isportu”. Gatsby pedit de faeddare cun Jordan a sa sola e, peri custa ùrtima, Nick imparat prus a tardu de prus a pitzos de su bighinu suo misteriosu. Gatsby li narat a Jordan chi aiat cunnotu a Daisy in Louisville in su 1917 e chi l’istimat meda. Isse bàrigat medas notes pompiende sa lughe birde a s’agabu de su docu de issa, peri sa baìa dae sa domo sua sennoriale. S’istilu de bida cunsumìstigu de Gatsby e sas festas suas sena cuntrollu sunt sintzillamente unu tentativu de imprensare a Daisy. Gatsby como cheret chi Nick amàniet una reunione intre isse e Daisy, peroe tenet timòria chi Daisy refudet de lu bider s’imparat ch’isse l’istimat galu. Nick invitat a Daisy a leare unu te in domo sua, sena li narrer chi at a benner finas Gatsby. A pustis de unu reunione barrancosa a su cumintzu, Gatsby and Daisy reapostìvigant s’acapiadura issoro. Cun s’istima issoro chi est torrada a s’alluer, cumintzant una relassione segreda.
A pustis de unu tempus curtu, Tom devenet semper prus suspetosu de s’acapiadura de muzere sua cun Gatsby. In unu gustare uffissiale in sa domo de sos Buchanan, Gatsby pòmpiat a Daisy cun apentu gasi craru chi Tom s’abizat chi Gatsby l’istimat. Mancari Tom etotu siat imboligadu in una relassione foracojuale, est indinnadu profundamente dae su pessamentu chi muzere sua li podat esser infidele. Isse custrighet su grupu a ghiare finas a Noa Iorcu, in ue si cunfrontat cun Gatsby inche una suita de s’Hotel Palace. Tom atrogat ch’isse e Daisy tenent un’istòria chi Gatsby non diat poder cumprender mai e revelat a muzere sua chi Gatsby est unu criminale – sa fortuna sua arribat dae su contrabandu de àrculu e àteras atividades illegales. Daisy si sapit chi s’òmine ch’istimat est Tom, e Tom l’imbiat torra cun menosprèssiu a East Egg cun Gatsby, chirchende de proare chi Gatsby non lu podet lastimare.
Cando Nick, Jordan e Tom ghiant peri su badde de sas chinisas, sende gasi, iscòberint chi sa betura de Gatsby at còrfidu e ochìidu a Myrtle, s’amadora de Tom. Issos torrant lestramente a su Long Island, in ue Nick imparat dae Gatsby chi Daisy fiat tzaferrende s’automòbile addaghi at còrfidu a Myrtle, e chi Gatsby tenet s’intentu de leare sa neghe. Sa die in fatu, Tom li narat a su maridu de Myrtle, George, chi Gatsby ghiaiat sa betura. George, chi nch’est cròmpidu a su cuncruimentu chi su ghiadore de s’auto chi at ochìidu a Myrtle devet esser istadu s’amadore suo, atopat a Gatsby in sa nadadorzu de sa domo sua sennoriale e l’ochiet a tiru. A pustis s’ochiet tirende-si una balla.
Nick amàniat unu funerale minore pro Gatsby, agabat sa relassione sua cun Jordan e torrat a su Minnesota pro si nche fuìre dae su desgustu chi serat pro sas pessones chi fùrriant a inghìriu de sa bida de Gatsby e pro su boidu e sa ruta morale de sa bida in mesu de sos ricos de sa Costera de s’Estu. Nick refressionat chi, comente su bisu de Gatsby in contu de Daisy fiat curròmpidu dae dinare e disonestade, finas su bisu ameriganu de bonaura e individualismu s’est disintegradu in sa mera busca de sa richesa. Mancari su podere de Gatsby de mudare sos bisos suos in realidade est su chi lu faghet “grandu”, Nick refressionat chi s’era de su bisonzu – siat su bisu de Gatsby e su bisu ameriganu – est agabadu.