Gràtzia Dore

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Gràtzia Dore
Àteros nùmenesGrazia Dore
Nàschida8 de freàrgiu de su 1908
Orune
Morte20 de làmpadas de su 1984
Ortzai
GenitoresMama: Maria Gianicchedda
Babbu: Frantziscu Dore
Traballupoetissa, iscritora, istudiosa, professora e prèside
Professioneprofessora e prèside

Gràtzia Dore (Orune, 8 de freàrgiu de su 1908 - Ortzai, 20 de làmpadas de su 1984), est istada una poetissa, iscritora e istudiosa sarda.

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Gràtzia (nùmene a s'anàgrafe Grazia) Dore est nàschida s'8 de freàrgiu de su 1908 in Orune, sa bidda in ue su babbu suo, Frantziscu Dore, si fiat istabilidu a pustis de s'èssere tramudadu dae Ortzai, sa bidda de nàschida sua e in ue, a pustis de sa làurea in meighina, fiat divènnidu su mèdicu giutu de sa bidda.[1][2] Sa mama sua fiat Maria Gianicchedda, tzia de sa mama de Antoni Pigliaru.[1]

In su 1917, cando Gràtzia teniat noe annos, totu sa famìlia Dore tràmudat a Roma, ca su babbu divenit deputadu[3][4], e pro custa resone issa at a sighire sos istùdios suos in sa capitale italiana. In su Litzeu "Mamiani" Grazia est s'alunna preferida de Alfredo Panzini, chi nd'aiat apretziadu tantu sas capatzidades narrativas chi, in su 27 de freàrgiu de su 1927, cando issa teniat petzi 19 annos, at a publicare, in sa prima pàgina de sa Fiera Literària, unu cumponimentu de sa poetissa annuntzia·nde·lu, cun caràteres mannos, gasi: "Alfredo Panzini iscoberit un'iscritora noa".[5][3]

In cussos annos sa formatzione culturale sua benit arricada dae sos raportos de sa famìlia sua, gràtzias a su babbu e a sos frades Antoni e Gianpietro. Su primu, difatis, connochiat a Gramsci, Parri, Lussu, Rosselli e unos cantos àteros, e su segundu, chi fiat giai diretore de s'Avvenire d'Italia e de Studium, sa rivista de sos universitàrios catòlicos, e collaboradore de importu de don Sturzo, in prus chi amigu de Giovanni Battista Montini, su chi diat divènnere paba cun su nùmene de Pàule VI.[5]

In su 1932, a pustis de sa làurea in lìteras, traballat pro belle ses annos a sa Biblioteca Vaticana, in ue afinat sas cumpetèntzias istòricas suas e achirit unu gustu pro s'iscritura chi l'at a acumpangiare pro totu sa bida.

A 35 annos, in su 1943, iscriet sa prima poesia, Giorni disabitati (Dies disabitadas). In su 1945 torrat a Roma, istende paris cun sa sorre Raffaela (chi fiat giai tzucada a cue pustis de sa morte de su babbu). In sos annos imbenientes, in paris cun Guido Miglioli, Ada Alessandrini, Maria Maggi e unos cantos àteros a su Movimentu cristianu pro sa paghe, connotu fintzas cun su nomìngiu de "comunistas cristianos", cun su ruolu de responsàbile de su setore de imprenta.[5][2]

Imputzada dae don Giuseppe de Luca pùblicat, in su 1953, una regorta de poesias pro sa domo editora "Edizioni di Storia e Letteratura", cun Giorni che a tìtulu. In sos annos chi sigent collàborat, cun sa sorre Raffaela, a sa rivista Ichnusa dirìgida dae su parente issoro Antoni Pigliaru, in Tàtari.

At dedicadu medas istùdios a sas problemàticas de s'emigratzione; at collaboradu a sa rivista Rassegna di politica e storia (Rassegna de polìtica e istòria) cun medas artìculos e at curadu sa Bibliografia per la storia dell'emigrazione italiana in America (Bibliografia pro s'istòria de s'emigratzione italiana in Amèrica).

S'òpera prus remenosa sua est La democrazia italiana e l’emigrazione in America (Sa democratzia italiana e s'emigratzione in Amèrica).

Pro neghe de sa maladia de sa sorre Raffaela, e pro l'assegurare mègius curas, Gràtzia in su 1968 depet torrare a Ortzai. Insegnat in s'iscola mèdia de cale at a divènnere prèside finas a su 1976, e in cussu ruolu at chircadu de amparare totu custa chi teniat unu carchi balore pro sa valorizatzione de su patrimoniu materiale e culturale de su tempus coladu de Ortzai: sa batalla pro sa cunservatzione de Su campusantu betzu, de su tzentru istòricu cun carchi bella ventana ispagnola, de s'Àrgine, de sa pratza de su Munitzìpiu e de sa Crèsia, pro sa tràmuda de su fundu bibliotecàriu "Pietro Meloni Satta" dae sa Parròchia a sa Comuna. In prus, in paris cun sa sorre at fundadu s'Assòtziu curturale de Ortzai, formadu mescamente dae giòvanos.[5][6][3]

Gràtzia Dore est morta in su 20 de làmpadas de su 1984, a pustis de un maladia longa chi las aiat minadu a fundu su fìsicu ma l'aiat risparmiadu, finas a s'ùrtimu, s'abistesa. Sighende su bòlere suo reposat in su campusantu ortzaesu a curtzu a su babbu Frantziscu e a s'amada Raffaela, in suta de una pedra simpre de granitu.[5]

In su 2011, sos istudiantes de su Litzeu Iscientìficu "Enrico Fermi" de Nùgoro ant, in paris cun s'Archìviu de Istadu de Nùgoro, ammaniadu una die de ammentu dedicada a sa figura sua, cun interventos de costitutzionalistas e professores.[7]

In su 2014 Frantziscu Pigliaru, fìgiu de Antoni Pigliaru e, in cussu momentu, presidente de sa Regione Sardigna, at presentadu unu libru suo chi galu fiat inèditu, cun oto contos iscritos dae issa in sos annos e chi at isseberadu de publicare Tomasu Dore, nebode de sa sorre.[2][1][4]

Istile poèticu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa poesia sua est collida in sas duas sìlloges Giorni (Dies), publicada in su 1953, e Giorni disabitati (Dies disabitadas), publicada a pustis de sa morte sua, in su 1990 a incuru de Bachisio Porru. Cust'ùrtima publicatzione collit totus sas poesias de Gràtzia Dore, e incluet fintzas sas lìricas de Giorni, giai publicadas, ma torradas a elaborare dae sa poetissa matessi.

Finas dae sos tìtulos (Preghiera, Creazione, Avvento, Nel giardino degli ulivi amaro, Appena il Signore tacque, Ancora una preghiera, Dov’è il tuo Dio, Una notte al Signore, Gerusalemme, Mai più Signore etc.) est fàtzile intuire chi si tratat de “càntigos” religiosos in manera essentziale e in sos cales s'autora intentat de isperiare sas dies di Deus, sa bida sua e sa memòria segreta sua.

Chistionende de sa poesia de Giorni, Pier Paolo Pasolini faeddat de "impiantu robustu e rigore literàriu de primore; una poesia in ue totu andat puntadu in su balore lìricu; in sa capatzidade sua de dellìriu, de dereglement, de èstasi o oriolu”.[5][3]

Òperas publicadas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • (IT) Grazia Dore, Giorni, Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1953.
  • (IT) Grazia Dore, Bibliografia per la storia dell'emigrazione italiana in America, Tipografia del Ministero degli Affari Esteri, 1956, OCLC 878085016.
  • (IT) Grazia Dore, I grandi fatti che portarono all'unità: antologia, Ente nazionale biblioteche popolari e scolastiche, 1961, OCLC 781376864.
  • (IT) Grazia Dore, La democrazia italiana e l'imigrazione in America, Morcelliana, 1964, OCLC 249931598.
  • (IT) Grazia Dore, Giorni disabitati, in Bachisio Porru (a incuru de), L´Altra Parola, Tàtari, Iniziative Culturali, 1990, ISBN 978-88-6372-321-2, OCLC 798260781.
  • (IT) Grazia Dore, Villaggio e altri racconti, Roma, Italus, 2014, OCLC 955303723.

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. 1.0 1.1 1.2 (IT) Convegno sulla scrittrice Grazia Dore, in La Nuova Sardegna, 21 santandria 2014. URL consultadu su 13 maju 2020.
  2. 2.0 2.1 2.2 (IT) Olzai, in un libro i racconti inediti di Grazia Dore, in La Nuova Sardegna, 9 trìulas 2014. URL consultadu su 13 maju 2020.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 (IT) Virgilia Saba, Tra pagine ingiallite la scoperta della poesia di Grazia Dore, in Truncare sas cadenas, 15 freàrgiu 2015. URL consultadu su 13 maju 2020.
  4. 4.0 4.1 (IT) Giangavino Murgia, OLZAI. Presentazione del libro “Villaggio e altri racconti” di Grazia Dore. Presenzierà il presidente Pigliaru, cugino della scrittrice, in La Barbagia.net, 19 santandria 2014. URL consultadu su 14 maju 2020.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Frantziscu Casula, Gratzia Dore, in Omines e feminas de gabbale, Cuartu Sant'Aleni, Alfa Editrice, 2008, ISBN 978-8885995451.
  6. (IT) Bachisio Porru, Introduzione, in Giorni disabitati, L´Altra Parola, Tàtari, Iniziative Culturali, 1990, ISBN 978-88-6372-321-2, OCLC 798260781.
  7. (IT) Angela Andrea Orani, Gli Archivi della memoria: Grazia Dore, un'antologia per il centenario, in www.beniculturali.it. URL consultadu su 13 maju 2020.[ligàmene interrùmpidu]

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Frantziscu Casula, Gratzia Dore, in Omines e feminas de gabbale, Cuartu Sant'Aleni, Alfa Editrice, 2008, ISBN 978-8885995451.
Controllu de autoridadeVIAF (EN161710191 · BAV (IT) ADV12372408 · GND (DE127358501 · NTA (EN085345253 · SBN (ITIEIV010788 · SUDOC (FR243143346 · WorldCat Identities (EN161710191