Gulliermu de Arbarea

Custu est un'artìculu de su mese
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Artìculu in LSC

Gulliermu de Arbarea o fintzas Gulliermu III de Narbona (Narbona, 1370Verneuil-sur-Avre, 14 de austu 1424) fiat bisconte de Narbona (che Gulliermu III, 1397-1424) e giughe de Arbaree (che Gulliermu II, 1407-1420). Aiat pigadu parte fintzas a sa gherra de is chent'annos, cumbatende pro is armagnacos.

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Is biscontes de Narbona[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Abadia de Fontfroide: in sa cripta sunt interrados is biscontes de Narbona

Gulliermu fiat nebode de sa donnikella Biata de Arbaree, una de is fìgias de su giuighe Marianu IV: su babu fiat difatis su primu fìgiu de Gulliermu II bisconte de Narbona. Cando in su 1407 fiat mortu Marianu V de Arbarea (fìgiu de Leonora, sorre de Biata) Gulliermu fiat s'erederi prus probianu a su tronu giuigale e giughe de jure.

Biata de Arborea (in frantzesu Béatrice d'Arborée, 1343 tzirca-1377), sorre de Ugone III e de Leonora, fiat sa de tres mugeres (1363, teniat a penas bint'annos) de su bisconte de Narbona Aymeric VI (1341-1388), fìgiu de Aymeric V e de Tiburge de Puisserguier: sa domo rennante fiat sa de Lara (1192-1424), su cale primu esponente fiat Pedro Manrique de Lara (1193-1202), sighidu a sa biscontessa famada Ermengarda (1134-1143; 1192-1193). S'erederi de Biata de Arbarea (aiat tentu sete fìgios), Guillaume I (1388-1397), cojadu cun Guérine de Beaufort, fiat sighidu a su babu. Mortu fintzas issu, aiat eredadu su rangu de bisconte il suo rimpuddu Gulliermu II (1397-1424), chi teniat a pobidda Marguerite d'Armagnac.

Ùrtimu giuighe de Arbarea[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Gulliermu II, essende su parente prus probianu de Marianu V de Arbaree, fiat fatu giughe pro deretu (1407-1420), ma fiat mòvidu a Sardigna, pro s'intronizatzione petzi in su 1409. Is biscontes de Narbona sunt interrados in sa cripta de s'abadia de Sainte-Marie de Fontfroide: fintzas Biata de Arbarea, su maridu Aymeri VI, su fìgiu Gulliermu I (cun s'armadura, a curtzu de sa mama cun sa bestimenta de fiuda) e su nebode Gulliermu II o III, ùrtimu soberanu de Arbarea.

In s'impertantu a apompiare effetivamente su giuigadu dae su 1407 fiat Lenardu Cubeddu de matessi iscratza mascra giuigale de Ugone II de Arbarea.

Su 6 de santuaine 1408 fiat isbarcadu in Casteddu su re Martine I de Sitzilia, cun un unu esèrtzitu forte, che esponente de sa domo aragonesa, chi pretendiat su cuntrollu de sa Sardigna intrena. Cussu matessi annu, s'8 de nadale, Gulliermu de Narbona fiat arribadu issu e totu in s'ìsula e fiat eligidu ufitzialmente dae sa Corona de Logu giuighe de Arbarea, conte de Marmidda e de Costera, bisconte de Bas, in Aristanis, su 13 ghennàrgiu de su 1409.[1]

Is duos esertzitos, su de Martine e su de Gulliermu, aiant atumbadu duncas in sa nodida batalla de Seddori, su 30 de làmpadas de su 1409, cando is tropas de Narbona fiant isperditziadas. Ulteriore desacatu, mancari ca Martine fiat a coa mortu de malària, fiat sighida s'ocupatzione su 4 de trèulas de Bidda de Crèsia, de parte de su cumandante filu-aragonesu Giuanne de Sena. Gulliermu fiat duncas torradu a Frantza pro chircare ajudu, lassende su guvernu de is terras sardas a su fradile Lenardu Cubeddu, chi fiat istadu ispertu defendende Aristanis.

Alfonsu V su Mannànimu (Pieter Paul Rubens, museu Plantin-Moretus)

Gulliermu fiat torradu a Sardigna in su 1410, aiat torradu a organizare is territòrios suos, aiat mudadu residèntzia in Tàtari e cun s'agiudu de Nicolau Dòria e Artaldu Alagon (àviu de su prus famadu Lenardu de Alagon, ùrtimu marchesu de Aristanis, aiat torradu a si pigare Lungoni. Aiat tando chircadu de ocupare sa tzitade cadalana de S'Alighera e bi fiat resissidu pro una ischutighedda su 5 e 6 de maju de su 1412, fintzas a cando is tzitadinos suos dd'aiant bogadu.[2]

Ispèrdida de su giuigadu de Arbarea[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Siguru de no pòdere mantènnere su domìniu suo, Gulliermu aiat in fines detzìdidu de bèndere is deretos suos a su re de Aragona Alfonsu V su Mannànimu, pro 100.000 florinos de oru, su 17 de austu 1420, sinnende a gasi sa fine de su giuigadu de Arbarea: s'atu fiat istipuladu in S'Alighera dae su procuradore Pedru de Pomairu. Gulliermu fiat istadu s'ùrtimu soberanu arborense e fiat mortu su 17 de austu de su 1424 in su cursu de sa batalla de Verneuil: fiat sepultadu a costadu de is antepassados suos in s'abadia de Frontfroide.[3]

Non tenende fìgios, Gulliermu aiat lassadu su biscontadu de Narbona a su frade uterinu Pierre de Tinières che a pustis bèndidu a Gastone IV de Foix.

Sa Sardigna no at a èssere prus indipendente e fiat pertenta a s'Ispagna fintzas a su 1713, candu fiat remprasada dae sos austriacos e a pustis dae sos Savojas in su 1718-1720: su Marchesadu de Aristanis, costituidu a s'iscontzu de su rennu, aiat tentu vida curtza (1420-1478) e a Lenardu Cubeddu, primu marchesu, fiat preubidu dae sa Corona aragonesa de si frunire de su tìtulu de giuighe de Arbarea.[4]

Gulliermu III cheret gasi puru regordadu ca pro ite in su 1410 aiat fatu coniare in sa zeca de Tàtari, sos minutos e sas patachinas in ammesturu de prata (cun s'àrbure irradighinadu e sa rughe patente), ùnicas monedas efetivamente fraigadas in su giuigadu de Arbarea, sende ca no est bastantemente documentada s'atividade a fabricas cabudianas, si puru b'ant presumidos agatementos de dinari in su perìodu de sos giuighes Marianu IV e Ugone III.[5][6]

Notas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Cioppi, p. 77
  2. Cioppi, p. 88
  3. Cioppi, p. 90
  4. Genealogie medioevali.., p. 106
  5. Dessì, p. 8
  6. Castellaccio-Sollai, p. 8

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • AA. VV., Genealogie medioevali di Sardegna, Due D editrice mediterranea, Casteddu 1983.
  • Angelo Castellaccio-Mariano Sollai, Monete e monetazione giudicale: la scoperta dei denari d'Arborea, 2D Editrice Mediterranea, Pisa 1986.
  • Charles Boyer, Abbaye de Fontfroide, Lacour, Narbonne 1932.
  • Alessandra Cioppi, Battaglie e protagonisti della Sardegna medioevale, AM-D, Casteddu 2008.
  • Luisa D'Arienzo, Documenti sui visconti di Narbona e la Sardegna, 2 vol., CEDAM, Padova 1977.
  • Vincenzo Dessì, Nella Zecca di Sassari: monete di Guglielmo III di Narbona, Dessì, Tàtari 1898.
  • Jacques Michaud-André Cabanis, Histoire de Narbonne, Michaud, Toulouse 2004.
  • Héléna Philippe, Les origines de Narbonne, Edité par Privat, Toulouse 1937.

Artìculos in ligòngiu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Àteros progetos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]


Wikimedaglia
Wikimedaglia
Custu est unu de sos artìculos de su mese, est a nàrrere unu de sos mègius artìculos creados e postos in sa pàgina printzipale dae sa comunidade, chi l'at isseberadu pro su mese de abrile de su 2019

Candidados pro sos meses benidores

Totu sos artìculos de su mese