Limbas de s'Italia: diferèntzias tra is versiones

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 1: Lìnia 1:
{{Variant|NUG}}
{{Variant|NUG}}
[[File:Linguistic map of Italy.png|200px|thumbnail|right|Mappa limbistica de s'Italia.]]
[[File:Linguistic map of Italy.png|200px|thumbnail|right|Mappa limbistica de s'Italia.]]
Sa limba uffitziale de s'[[Italia|istadu italianu]] est s'[[Limba italiana|italianu]], idioma chi benit derèttu dae su [[Toscanu|toscanu]], ma custu non che bocat su fattu chi si chistionen fìntzas atteras limbas, calicuna de cussas sènde a su matessi libellu, limbisticu e giuridicu (couffitzialidade), de s'italianu etottu: custas, chi sun limbas a banda dae s'italianu, si naran '''limbas de minorìa''': tra custas, medas sun in periculu de sìche mòrrer, pro neghe de sa politica assimilatzionista chin sa cale s'istadu italianu at semper pessichìu sas minorìas.
Sa limba ufitziale de s'[[Italia]] est s'[[Limba italiana|italianu]], idioma chi benit derètu dae su [[Toscanu|toscanu]], ma custu non che bocat su fattu chi si chistionent fìntzas ateras limbas, calicuna sènde a su matessi libellu, limbisticu e giuridicu (co-ufitzialidade) de s'italianu etotu: custas, chi sunt limbas a banda dae s'italianu, si narant '''limbas de minorìa''': intra custas, medas sunt in periculu de si nche mòrrer, pro neghe de sa politica assimilatzionista chi s'istadu italianu at semper persichìu cun sas minorìas.


==Status a libellu legale==
==Istadu a libellu legale==
===Reconnoschimèntu a libellu europeu===
===Reconnoschimèntu a libellu europeu===
S'Italia at firmau sa [[Carta europea de sas limbas regionales o de minorìa|Carta Europea pro sas Limbas Regionales o de Minorìa]], ma depet galu ratificare su trattadu; duncas, a commo su chi narat sa Carta a tutela de sas limbas de minorìa non balet pro s'istadu italianu.
S'Italia at sinnau sa [[Carta europea de sas limbas regionales o de minorìa|Carta Europea pro sas Limbas Regionales o de Minorìa]], ma depet galu ratificare su tratadu; duncas, a como su chi narat sa Carta in amparu de sas limbas de minorìa non balet pro s'istadu italianu.


Sa Carta non narat, peròe, cale siat su discriminante chi permitit a un'idioma de li nàrrer "limba", cunsizànde de tènner in contu, in prus de caratteres limbìsticos ebbìa, fìntzas "cunsìderos psicologicos, sotziologicos e politicos".
Sa Carta non narat, peroe, cale siat su discriminante chi permitit a un'idioma de li nàrrer "limba", cunsizànde de tènner in contu, in prus de carateres limbìsticos ebbìa, fìntzas "cunsìderos psicologicos, sotziologicos e politicos".


===Reconnoschimèntu dae s'istadu italianu===
===Reconnoschimèntu dae s'istadu italianu===
S'istadu italianu reconnoschet, sicund'a sa leze numeru 482 de su 15 de Nadale de su 1999 (Art. 2, comma 1), sas limbas de minorìa chi sichin: [[Limba albanesa|albanesu]], [[Limba cadelana|cadelànu]], [[Limba tedesca|tedescu]], [[Limba grega|grecu]], [[Limba islovena|islovenu]], [[Limba croata|croatu]], [[Limba frantzesa|frantzesu]], [[Limba francu-proventzale|francu-proventzale]], [[Limba friulana|friulanu]], [[Limba ladina|ladìnu]], [[Limba otzitana|otzitanu]], [[Limba sarda|sardu]]. Sa leze, in prus, ischìrriat tra sos chi dìan èsser grupos de minorìa (albanesos, catalanos, populassiones germanicas, grecos, islovenos e croatos) e sos chi non lu dìan èsser (est a nàrrer, tottus sos atteros).
S'istadu italianu reconnoschet, sicundu a sa leze numeru 482 de su 15 de Nadale de su 1999 (Art. 2, comma 1), sas limbas de minorìa chi sichint: [[Limba albanesa|albanesu]], [[Limba cadelana|cadelànu]], [[Limba tedesca|tedescu]], [[Limba grega|grecu]], [[Limba islovena|islovenu]], [[Limba croata|croatu]], [[Limba frantzesa|frantzesu]], [[Limba francu-proventzale|francu-proventzale]], [[Limba friulana|friulanu]], [[Limba ladina|ladìnu]], [[Limba otzitana|otzitanu]], [[Limba sarda|sardu]]. Sa leze, in prus, ischìrriat intra sos chi dìant a èsser grupos de minorìa (albanesos, catalanos, populassiones germanicas, grecos, islovenos e croatos) e sos chi non lu dìant èsser (est a nàrrer, totus sos atteros).


===Reconnoschimèntu a libellu regionale===
===Reconnoschimèntu a libellu regionale===
*[[Badde de Aosta]]: su frantzesu est couffitziale pèri tottu sa regione (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Article 38); su tedescu no est uffitziale ma, de cada manera, reconnottu in sa Badde de Lys (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Art. 40 - bis).
*[[Badde de Aosta]]: su frantzesu est co-ufitziale peri totu sa regione (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Article 38); su tedescu no est ufitziale ma, de cada manera, reconnotu in sa Badde de Lys (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Art. 40 - bis).
*[[Campania]]: su [[Limba napulitana|napulitanu]] est "promòghiu", ma non reconnottu, dae sa regione (Reg. Gen. nn. 159/I 198/I, Art. 1, comma 4).
*[[Campania]]: su [[Limba napulitana|napulitanu]] est "promòviu", ma non reconnotu, dae sa regione (Reg. Gen. nn. 159/I 198/I, Art. 1, comma 4).
*[[Friuli-Venetzia Giulia]]: su friulanu e s'islovenu sun "promòghios", ma non reconnottos, dae sa regione (Leze regionale de su 18 de Nadale de su 2007, n. 29, Art. 1, comma 1 ; Leze regionale de su 16 de Sant'Andrìa de su 2007, n. 26, Art. 16).
*[[Friuli-Venetzia Giulia]]: su friulanu e s'islovenu sunt "promòvios", ma non reconnotos, dae sa regione (Leze regionale de su 18 de Nadale de su 2007, n. 29, Art. 1, comma 1 ; Leze regionale de su 16 de Sant'Andrìa de su 2007, n. 26, Art. 16).
*[[Piemonte]]: su [[Limba piemontesa|piemontesu]] no est uffitziale, ma reconnottu comente limba regionale (Cunsìzu Regionale de su Piemonte, Ordine de sa Die n. 1118, fattu presente in su 30/11/1999); sa regione "promòghet", chene reconnòscher, s'otzitanu, su francu-proventzale e su [[Limba Walser|Walser]] (Leze regionale de si 10 de aprile de su 1990, n. 26, Art. 3, comma 1 bis).
*[[Piemonte]]: su [[Limba piemontesa|piemontesu]] no est ufitziale, ma reconnotu comente limba regionale (Cunsìzu Regionale de su Piemonte, Ordine de sa Die n. 1118, fattu presente in su 30/11/1999); sa regione "promòghet", chene reconnòscher, s'otzitanu, su francu-proventzale e su [[Limba Walser|Walser]] (Leze regionale de si 10 de aprile de su 1990, n. 26, Art. 3, comma 1 bis).
*[[Sardigna]]: su sardu est couffitziale (Leze regionale de su 15 de Santu Gabine de su 1997, n. 26) pèri tottu sa regione; su [[tataresu]] e su [[galluresu]] sun "promòghios" in ube si chistionan, comente a su [[Saligheresu|cadelanu de s'Alighera]] e su [[tabarchinu]] in sas isulas de sa Meurreddìa.
*[[Sardigna]]: su sardu est reconnotu dae sa regione (Leze regionale de su 15 de Santu Gabine de su 1997, n. 26); su [[tataresu]] e su [[galluresu]] sunt "promòvios" in ube si chistionant, comente su [[Saligheresu|cadelanu de s'Alighera]] e su [[tabarchinu]] in sas isulas de sa Meurreddìa.
*[[Trentinu-Südtirol]]: su tedescu est couffitziale in sa provintzia de su Tirolu de Sud (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 99); su ladìnu, su cimbru e su mochenu non sun uffitziales ma reconnottos in ube si faveddan (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 102).
*[[Trentinu-Südtirol]]: su tedescu est co-ufitziale in sa provintzia de su Tirolu de Sud (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 99); su ladìnu, su cimbru e su mochenu non sunt ufitziales ma reconnotos in ube si faveddant (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 102).
*[[Venetu]]: su [[Limba veneta|venetu]] no est uffitziale, ma reconnottu (Leze regionale de su 13 de aprile de su 2007, n. 8, Art. 2, comma 2).
*[[Venetu]]: su [[Limba veneta|venetu]] no est ufitziale, ma reconnotu (Leze regionale de su 13 de aprile de su 2007, n. 8, Art. 2, comma 2).



[[Categoria:Limbas]]
[[Categoria:Limbas]]

Revisione de is 16:16, 17 Trì 2021


Articulu in nugoresu

Mappa limbistica de s'Italia.

Sa limba ufitziale de s'Italia est s'italianu, idioma chi benit derètu dae su toscanu, ma custu non che bocat su fattu chi si chistionent fìntzas ateras limbas, calicuna sènde a su matessi libellu, limbisticu e giuridicu (co-ufitzialidade) de s'italianu etotu: custas, chi sunt limbas a banda dae s'italianu, si narant limbas de minorìa: intra custas, medas sunt in periculu de si nche mòrrer, pro neghe de sa politica assimilatzionista chi s'istadu italianu at semper persichìu cun sas minorìas.

Istadu a libellu legale

Reconnoschimèntu a libellu europeu

S'Italia at sinnau sa Carta Europea pro sas Limbas Regionales o de Minorìa, ma depet galu ratificare su tratadu; duncas, a como su chi narat sa Carta in amparu de sas limbas de minorìa non balet pro s'istadu italianu.

Sa Carta non narat, peroe, cale siat su discriminante chi permitit a un'idioma de li nàrrer "limba", cunsizànde de tènner in contu, in prus de carateres limbìsticos ebbìa, fìntzas "cunsìderos psicologicos, sotziologicos e politicos".

Reconnoschimèntu dae s'istadu italianu

S'istadu italianu reconnoschet, sicundu a sa leze numeru 482 de su 15 de Nadale de su 1999 (Art. 2, comma 1), sas limbas de minorìa chi sichint: albanesu, cadelànu, tedescu, grecu, islovenu, croatu, frantzesu, francu-proventzale, friulanu, ladìnu, otzitanu, sardu. Sa leze, in prus, ischìrriat intra sos chi dìant a èsser grupos de minorìa (albanesos, catalanos, populassiones germanicas, grecos, islovenos e croatos) e sos chi non lu dìant èsser (est a nàrrer, totus sos atteros).

Reconnoschimèntu a libellu regionale

  • Badde de Aosta: su frantzesu est co-ufitziale peri totu sa regione (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Article 38); su tedescu no est ufitziale ma, de cada manera, reconnotu in sa Badde de Lys (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Art. 40 - bis).
  • Campania: su napulitanu est "promòviu", ma non reconnotu, dae sa regione (Reg. Gen. nn. 159/I 198/I, Art. 1, comma 4).
  • Friuli-Venetzia Giulia: su friulanu e s'islovenu sunt "promòvios", ma non reconnotos, dae sa regione (Leze regionale de su 18 de Nadale de su 2007, n. 29, Art. 1, comma 1 ; Leze regionale de su 16 de Sant'Andrìa de su 2007, n. 26, Art. 16).
  • Piemonte: su piemontesu no est ufitziale, ma reconnotu comente limba regionale (Cunsìzu Regionale de su Piemonte, Ordine de sa Die n. 1118, fattu presente in su 30/11/1999); sa regione "promòghet", chene reconnòscher, s'otzitanu, su francu-proventzale e su Walser (Leze regionale de si 10 de aprile de su 1990, n. 26, Art. 3, comma 1 bis).
  • Sardigna: su sardu est reconnotu dae sa regione (Leze regionale de su 15 de Santu Gabine de su 1997, n. 26); su tataresu e su galluresu sunt "promòvios" in ube si chistionant, comente su cadelanu de s'Alighera e su tabarchinu in sas isulas de sa Meurreddìa.
  • Trentinu-Südtirol: su tedescu est co-ufitziale in sa provintzia de su Tirolu de Sud (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 99); su ladìnu, su cimbru e su mochenu non sunt ufitziales ma reconnotos in ube si faveddant (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 102).
  • Venetu: su venetu no est ufitziale, ma reconnotu (Leze regionale de su 13 de aprile de su 2007, n. 8, Art. 2, comma 2).