Ortzai
Coordinadas: 40°10′57″N 9°08′52″E / 40.1825°N 9.147778°E
Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:
| Ortzai | |
| |
| Nùmene ufitziale: | Olzai |
| Istadu: | Itàlia |
| Regione: | Sardigna |
| Provìntzia: | Nùgoro (NU) |
| Ladiore: | 40°11′0″ Nord |
| Longhiore: | 9°9′0″ Est |
| Artiore: | 474 m. subra su mare |
| Tirada: | 69,85 km² |
| Populatzione: | 880 31/07/2106 biv./km² |
| Comunes lacanantes: | Austis, Nughedu (OR), Ollolai, Otzana, Sarule, Sèdilo (OR), Sorradile (OR), Teti, |
| Còdighe postale: | 08020 |
| Prefissu telefònicu: | 0784 |
| Bividores: | ortzaesos |
| Patronu: - Santu - Die |
Santu Juvanne 24 Làmpadas |
Ortzai est una bidda de sa Provìntzia de Nùgoro in sa Barbàgia de Ollolai, in ue b'istant 880 persones.
Su nùmene[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Su nùmene pro Màssimu Pittau at orìgines sardianas o nuràgicas, cun raighina “ort", pro sa presèntzia de ortos e giardinos.
In su “Codex Diplomaticus Sardiniae” de su 1388 cumparet pro sa prima borta su nùmene OLTAI.
Su sartu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Ortzai est una bidda de sa Provìntzia de Nùgoro, a làcana cun Sarule, Ollollai, 'Teti, Austis, Nughedu Santa Itòria, Sorradile, Sèdilo, Otzana.
S’artària dae mare est de pagu prus o mancu 430 m., s’isterret pro 69,85 chilòmetros cuadrados e tenet unos 900 abitantes. Sa bidda est rugrada dae su riu Bisine, chi est istadu incanaladu in su 1921, a pustis de unu allagamentu de sa bidda. Su sarto de sa bidda at medas rocas de granitu, e montes: Eliai (851 m.), Nodu Fasolu (920 m.), Fronte Oroniai (905 m.), Monte San Sebastiano (1038 m.), Nodu Gosolodine (961 m), Punta S’Asisorgiu (1127 in), Pala Lepazzai, Su Cannisene (544 m.) e Pala de Laro (46301.).
S'istòria[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Sos insediamentos bi sunt dae su tempus nuràgicu, comente mustrant menhir, dolmen e nuraghes; Portoni, AndriaMula, Oritti, Su puddu, sa Femmina, Comiddo, Barbarighinos o sos Pianos, Oroeai e àteros.
De importu mannu est sa tumba de sos gigantes de s'Ena 'e sa vacca, in su caminu chi dae Ortzai andat a Sèdilo, longa 5 m. e larga 3,20 m., e sa de Abini.
Ortzai in s'Edade mèdia at fatu parte de su Giuigadu de Arborea, difatis deghe persones de sa bidda, in su 1388 ant firmadu su tratadu de paghe intre Eleonora e Giuanne de Aragona.
Sa cultura[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Ortzai in sos annos at chircadu de mantènnere sas traditziones, s'istòria e sa cultura, comente at fatu s'Amministratzione Comunale seberende su gonfalone de sa bidda. Noe ispigas pro ammentare su pane, ma finas sos 9 bighinados prus mannos (Elisea, Sant'Istasi, S'Arreconza, Sant'Antoni, 'Onca 'e Mussa, Santu Juvanne, Drovennoro, Santa Varvara, Murui); un'angione pro s'atividade de su pastoriu e pro ammentare a Santu Giuanne, su patronu de sa bidda; unu campu de ruju rugradu dae unu palu biaitu pro ammentare su riu Bisine, e s'iscrarea pro sa cale sa bidda est numenada pro sas còrbulas.
In sa bidda b'at unu molinu antigu a abba, in granitu, artu 13 metros, e li narant "su molinu betzu", unu de sos prus mannos chi in s'Otighentos serbiant pro mòlere su trigu.
Sas crèsias de sa bidda sunt sas de Santu Giuanne de su 1738, Santa Bàrbara, Arcànzelu Gabriele, Sant'Anastàsiu.
S'economia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
In su territòriu comunale b'at atividades industriales, atividades ligadas a su mundu agro-pastorale, a sos servìtzios.
De importu sa produtzione de su pane carasadu e de sos durches.
In tempos antigos Ortzai fiat sa bidda chi aiat medas laureados.
Sas festas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
Sas festas prus importantes de sa bidda sunt cussas de Sant’Antoni, sa Chida Santa, su Carrasegare cun sa caratza de su Maimone. Su 24 de làmpadas cussa de santu Giuanne, su patronu de sa bidda; su 29 de làmpadas santu Pedru e Pàulu, su 26-27 de austu Santa Bàrbara.
Persones nòdidas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
A ammentare sa cultura de Ortzai cheret nàrrere finas a ammentare persones de importu comente Carmelo Floris, pintore de sa bidda, e sa domo-museu chi sa Comuna at comporadu in su 1999, cun òperas, documentos de su pintore e de sa famìlia.
Àteras persones de importu sunt Diegu Mele, de Bitzi ma arribadu a Ortzai in su 1836, poeta, iscritore. De ammentare sa poesia “In Olzai non campat pius mazzone”).
Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
- Sara Nieddu, Ortzai, in Biddas de sa provìntzia de Nùgoro, Ufìtziu Limba Sarda de sa Provìntzia de Nùgoro, 2014, pp. 64-65.
- (IT) Manlio Brigaglia e Salvatore Tola (a incuru de), Olzai, in Dizionario storico-geografico dei comuni della Sardegna, vol. 3, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2006, ISBN 978-88-7138-430-6, OCLC 888708482. URL consultadu su 30 nadale 2021 (archiviadu dae s'url originale su 28 nadale 2021).
Ligàmenes esternos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
- (IT) Situ istitutzionale, in comune.olzai.nu.it.
| Controllu de autoridade | VIAF (EN) 236561849 · GND (DE) 4595976-6 · WorldCat Identities (EN) 236561849 |
|---|
| |||||||||
