Silanos/logudoresu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Silanos
Nùmene ufitziale: Silanus
Istadu: Itàlia
Regione: Sardigna
Provìntzia: Nùgoro (NU)
Ladiore: 40°17′0″N 8°53′0″E Nord
Longhiore: 8°53′0″E Est
Artiore: 432 m. subra su mare
Tirada: 48,04 km²
Populatzione: 2.210
46 biv./km²
Comunes lacanantes: Bolòtana, Bortigale, Duarche, Lei, Noragugume
Còdighe postale: 08017
Prefissu telefònicu: 0785
Còdighe istat: 091083
Còdighe catastale: I730
Bividores: Silanesos
Patronu:
 - Santu
 - Die

Sant'Antoni Abate
17 bennarzu
Giassu web: [1]





Articulu in logudoresu

Silanos (Silanus in limba italiana) est unu comune italianu e est una bidda de sa Provìntzia de Nùgoro. Naschet subra 'e una sedda a 432 metros subra 'e su mare, in d'unu zassu de 48 kmq e faghe parte de sos montes de su Màrghine e jughet 2.181 abitantes.[1]

Su sìndigu 'e commo est Gian Pietro Arca.

Su zassu in ube commo s'agàttat sa 'idda, resùrtada abitàda dae su tempu 'e sos nuràghes. A tando s'antìga 'idda romana, s'agattaìada accùrzu a ube commo best sa gava 'e sa carchìna. In antighidàde, fìnas a pàgos ànnos commo, in sa gava bi fidi su furru 'e sa carchìna; segùndu una traditziòne si nara chi b'èppan tribagliàdu sos presonèris chi fin condannàdos a sos tribàglis fortzàdos, invèze sa gava est bistàda abèrta da sos padres de s'ordine Cistercense. Incùe bi tribagliaìan sos padres, e solu dopo sa gava est bistada aberta a su restu 'e sa zente 'e sa 'idda. In cussu zassu 'e tottu sos Cistercensos de Cabuabbas (Sindia, han fraigàdu sa crèsia de Santu Larettu (XII sec.) In su tempus giudicale sa 'idda 'e Silanos, a tando Sjlano, faghìat parte de sa curadoria de su Màrghine, e appartenìada a su giudicato di Torres o de su Logudoro. Silanos si càmpat allevànde su bestiàmene e cun s'artigianàdu tipicu: faghìnde tappettos, durches e pane. Su terrìnu, meda 'onu, es prantàdu a orzu, fae, olìa, bide e àrbules de frutta. Su campu est prenu de àrbules de piràstru, meda de custas sun bistàdas innestadas a diversas calidàdes de pira.

Istoria[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su territoriu est bistadu popoladu finzas dae sos tempos de sa preistoria. Commente jai nadu in subra lu dimostran sos repertos chi s'agattan commo: Santa Sarbana (nuraghe, puttu sacru, tumba 'e sos gigantes de Pedra Pinta), sos bettiles de Santu Larettu e sos nuraghes Corbos, S'ulivera e Madrone.
In su tempus giudicale sa 'idda 'e Silanos, a tando Sjlano, faghìat parte de sa curadoria de su Màrghine, e appartenìada a su giudicato di Torres o de su Logudoro.
In su 1259, morta sa giudicessa Adelasia, sa curadoria, cuntesa tra sos Doria e sos Arborea, benit posta in su giudicato de Arborea.
Sa villa passa gai a su visconte de Narbona in su 1410, in su 1420 in mano a sos aragonesos, che l'han dada poi a su valenzanu Bernardo Centelles commente feudo.
In su 1439 benit zedida a Salvatore Cubello, intrande a faghe parte de su marchesato de Oristanis finas a su 1478. Dae custu momentu, sa 'idda torrada a bintrare in sa contea de Oliva, infeudadu prima a sos Centelles, diventados contes de Oliva in su 1449, e poi a sos Borgia.
Una 'orta estinta sa famiglia, sa villa benid dada a sos Pimentel con Maria Giuseppa, s'erede de sos Borgia e muzzere de Pietro Tellez Giron. In manu a custos ad'abbarare finzas a su 1843, cando benid riscattadu su feudo.
Segundu a commente es bistadu partidu dopo dae su guvernu sardo-piemontese, Silanos benid assegnada a sa provincia de Cùllieri.
In su 1848 benid compresa in sa divisione amministrava de Nuoro, e in su 1859 in sa provincia de Tattari, cirdondariu de Nuoro e mandamentu de Bolotana. Una 'orta fatta sa provincia de Nuoro in su 1927, sa 'idda 'intrada a faghe parte de custa provincia.


Istemma de sa 'idda[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'istemma de Silanos est de su matessi tipu de tottus sos istemma araldicos de sos comunes sardos. Infattis est cumpostu da unu iscudu franzesu (sannitico) postu subra de duos rampos de chercu e de lavru, presos dae unu presorzu de tres colores: 'irde, biancu e ruju, sos colores de sa Repubblica Italiana. Subra 'e tottu best posta una corona fatta commente una turre de pedra con fundu ruju.

S'iscùdu est divìsu in dùas pàrtes: una in susu e una in bassu. In sa 'e subra si che 'ìede sa crèsia de Santa Sarbana cun su nuraghe in palas, in d'una bella die cun su chelu lìmpidu e s'erba 'irde in pese; sa parte 'e bassu est in colore ruju e in mesu si bìede unu màttulu de trigu cun sette ispigas in colore 'e oro, presu dae unu presorzu in colore 'e chelu.

Monumentos e logos de interesse[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Crèsias[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Crèsia 'e foraidda de Santa Sarbàna
  • Crèsia de Sant'Antoni Abate
  • Crèsia de Santu Larettu
  • Crèsia de Sa Maddalena
  • Crèsia 'e foraidda de Santu Portolu
  • Crèsia de sa Itiri
  • Crèsia 'e Santa Rughe
Crèsia de Santu Larettu

Festas prus mannas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Sant'Antoni 'e su fogu (Abate) su 17 de bennarzu
  • Santu Larettu su 10 austu
  • Santu Portòlu sa 1ª chida de cabidanni
  • Santa Sarbàna sa 3ª chida de cabidanni
  • Sa Madalena su 21 de triulas
  • Sant'Isidore in sa prima bindighina 'e maju
  • San Juanne (fogos in sas carrelas) su 23 lampadas

Ommines importantes[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Zuseppe Fiori giornalista, iscrittore e parlamentare;
  • Dino Pes e Fabrizio Pes, cadderis;
  • Luigi Deriu - Duttore primariu de fama internazionale;
  • Gesumino Mastino - Parlamentare e omine de sa Costituente;
  • Marieddu Masala e Franziscu Mura (poetas improvvisadores);

Curiosidàdes[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Sa 'idda 'e Silanos est bistada istudiada dae sos ommines de sièntzia de tottu su mundu po sa 'ezzesa meda longa de sa zente 'e sa 'idda; infattis sunu medas sos ommines e sas femminas chi an cumpridu e passadu sos chent'annos[2]. In su 2004, Silanos est bistada montovada in National Geographic, ca s'agattaian 7 pessones, e tra 'e custas, duos frades de 103 annos onz'unu. Sa popolatziòne fidi a tando de 2.300 abitantes.
  • Su nùmene de unu de sos nuraghes de Silanus, nuraghe Corbos, s'agattat in d'unu de sos pianetas de su film Guerre Stellari.

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Datu ISTAT aggiornadu a su 31 e' nadale 2013.
  2. Fonte: La Nuova Sardegna, 12 settembre 2007

Artìculos ligados[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Fontes[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]