Limba giaponesa

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
(Reindiritzadu dae Limba giapponesa)
Custu artìculu est iscritu in sa grafia nugoresa. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · LSC · logudoresu

Giaponesu
日本語 (Nihongo)
Chistionadu inbandera Giapone
bandera Palau
Template:MHL
Template:TWN
bandera Corea de su Sud
bandera Corea de su Norte
bandera Rùssia (Oblast' de Sachalin)
entula Istados Unidos de Amèrica (Califòrnia, Guam, Hawaii)
Chistionadores
Totale125,4 milliones (Ethnologue, 2022)
Classìfica8 (2021)
Àteras informatziones
Iscriturasillabàrios hiragana e katakana, alfabetu latinu (rōmaji) e ideogrammas (kanji)
CastaSOV aglutinante - flessiva
Tassonomia
Filogenesilimbas altàicas (?)
 limbas nipònicas
  Giaponesu
Istatutu ufitziale
Ufitziale inbandera Giapone (de facto)
bandera Palau (Angaur)[1][2]
Regoladu daeGuvernu giaponesu
Còdighe de classificatzione
ISO 639-1ja
ISO 639-2jpn
ISO 639-3jpn (EN)
ISO 639-5jpx
Glottolognucl1643 (EN)
Linguasphere45-CAA
Estratu in limba
Decraratzione Universale de sos Deretos de s'Òmine, art. 1
全ての人間は、生まれながらにして自由であり、かつ、尊厳と権利とについて平等である。人間は、理性と良心とを授けられており、互いに同胞の精神をもって行動しなければならない。
Trasliteratzione
Subete no ningen wa, umare nagara ni shite jiyū de ari, katsu, songen to kenri to ni tsuite byōdō de aru. Ningen wa, risei to ryōshin to o sazukerarete ori, tagai ni dōhō no seishin o motte kōdō shinakereba naranai.
Ispainadura de sa limba giaponesa:

     In ue su giaponesu est de majoria e ufitziale      In ue su giaponesu est de minoria e cumpartzit s'impreu cun àteras limbas nativas

Sa limba giaponesa (日本語 nihongo?) est una limba chistionada in Giapone e in paritzos locos a ube sos giaponesos fin disterraos.

Una pàzina dae su Man'yōshū ("deghemiza fozas"), s'antologia prus antiga de sa poesia giaponesa clàssica.

Su giaponesu, paris chin sas limbas ryūkyūanas, sun parte de sa famìlia limbìstica de sas limbas nipònicas. Dae su puntu de bista filogenèticu su giaponesu, a su sòlitu, si tenet a cussideru comente limba isulada, ca non fachet a che bocare a campu s'orìzine sua. Calicuna teoria pessat chi su giaponesu tenzat radìchinas a comunu chin sa limba ainu (faveddada oje in die dae paca zente in s'ìsula de Hokkaidō), chin sas limbas austronesianas opuru chin carchi limba de su grùstiu uralu-altaicu. Si tenen meda prus a contu sas ùrtimas duas ipòtesis: medas, tra sos limbistas, pessan chi su giaponesu tenzat unu substratu austronesianu chin carchi elementu de superstratu de orìzine uralu-altaica. Làdinos sun sos assimizos chi tenet su giaponesu chin su coreanu, sèndebi sas diferèntzias prus mannas in su pianu morfològicu-lessicale.

Paritzos istudiosos imprèan su faveddu "protogiapponesu" (dae s'inglesu Proto-Japonic) pro inditare sa protolimba de totu sas variedades de sas limbas modernas de su Giapone, est a narrer sa limba giaponesa de commo, sos limbazos de su Giapone e totu sas limbas chi si chistionan in sas ìsulas Ryukyu.

Dae su puntu de bista tipològicu su giaponesu tenet medas caraterìsticas chi sun pròprias de sas limbas aglutinantes de tipu SOV, chind un'istrutura "tema-cummentàriu" (pretzisu meda a su coreanu). Sa presèntzia de carchi elementu caraterìsticu de sas limbas flessivas at ispintu a medas limbistas a ponner su giaponesu in intro de su grùstiu de sas limbas "semi-agglutinantes".

Sillabàrios[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'iscritura giaponesa impreat duos sillabàrios, paris a sos ideogrammas (kanji) de orìzine tzinesa.

Sillabàriu Hiragana
(a) (i) (u) (e) (o)
(ka) (ki) (ku) (ke) (ko)
(ga) (gi) (gu) (ge) (go)
(sa) (shi) (su) (se) (so)
(za) (ji) (zu) (ze) (zo)
(ta) (chi) (tsu) (te) (to)
(da) (ji) (zu) (de) (do)
(na) (ni) (nu) (ne) (no)
(ha) (hi) (fu) (he) (ho)
(ba) (bi) (bu) (be) (bo)
(pa) (pi) (pu) (pe) (po)
(ma) (mi) (mu) (me) (mo)
(ya) (yu) (yo)
(ra) (ri) (ru) (re) (ro)
(wa) (wo)
(n)
Sillabàriu Katakana
(a) (i) (u) (e) (o)
(ka) (ki) (ku) (ke) (ko)
(ga) (gi) (gu) (ge) (go)
(sa) (shi) (su) (se) (so)
(za) (ji) (zu) (ze) (zo)
(ta) (chi) (tsu) (te) (to)
(da) (ji) (zu) (de) (do)
(na) (ni) (nu) (ne) (no)
(ha) (hi) (fu) (he) (ho)
(ba) (bi) (bu) (be) (bo)
(pa) (pi) (pu) (pe) (po)
(ma) (mi) (mu) (me) (mo)
(ya) (yu) (yo)
(ra) (ri) (ru) (re) (ro)
(wa) (wo)
(n)

Boches curreladas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. CIA - The World Factbook -- Field Listing :: Languages, CIA. URL consultadu su 17 freàrgiu 2010 (archiviadu dae s'url originale su 17 freàrgiu 2010).
  2. Lewis, Paul M. (ed), Languages of Palau, SIL International, 2009. URL consultadu su 17 freàrgiu 2010 (archiviadu dae s'url originale su 17 freàrgiu 2010).
Controllu de autoridadeBNF (FRcb11932171r (data) · GND (DE4114069-2 · LCCN (ENsh85069643 · NDL (ENJA00568376 · NKC (ENCSph121307