Vulcanu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
S'eruzione de su Mount St. Helens, in s'Istadu de Washington de su 18 de maiu 1980

Unu vulcanu est un'istrutura geologica de unu pianeta chi benit fraigada cando su magma, a pustis chi pigat in sa litosfera, risurtat a bessire in sa sa subrafaci e a si intostigare, infritande-si.

Unu vulcanu tenet un'aposentu magmaticu chi, gratzias a una serie de cundotas, podet comunicare cun sa subrafaci in-ue su vulcanu si bidet comente una genia de monte, de froma simigiante a unu conu fraigadu dae sas rocas chi sunt bessidas dae s'internu de su pianeta.

Ateruna definitzione pro vulcanu podet essere sa chi lu identificat comente su logu in-ue, isfrutande sas discontinuidades de sa crosta planetaria, si bident processos vulcanicos ativos o is produtos generados dae unu vulcanu chi como no est ativu prus o chi est in pasu.

Sa bessida de produtos vulcanicos (mescamente su magma) si narat erutzione e is materiales chi bessint sunt lava, chixinu, gassu, lapillos, bombas vulcanicas, iscorias, vapore de abba e ateros cumponentes, cun proportziones drivessas a sigunda de sa calidade de s'erutzione.

Unu vulcanu tenet una serie de ambientes, chi sunt:

  • S'aposentu de su magma, est a narrere una discontinuidade de sa crosta in-ue su magma pasat e si podet partzionare fintzas a cando no risurtat a bessire in su pitzu de su pianeta;
  • Una o prus cundotas, in-ue su prus mannu benit naradu printzipale, chi est su giassu in-ue su magma pigat dae s'aposentu magmaticu a sa subrafaci;
  • unu o prus crateres (o zassu de emissione) chi estsu logu in-ue sa cundota comunicat cun sa subrafaci.

Su protzessu vulcanicu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa cunditzione netzessaria pro aere unu vulcanu est chi in sas profundidades de su pianeta (in genere in su manteddu ma carchi borta fintzas in sa crosta) a pustis de su mudare de sa temperatura e de sa presione, si formet su magma, chi essende prus caldu, est prus pagu densu de sas rocas serentes e comintzat a pigare pro decompresione, peri sas fallias, fintzas a cando no agatat unu zassu in-ue s'atzapat in echilibriu cun s'ambiente. Inoghe at a comintzare a si fratzionare e a mudare sa compositzione sua fintzas a cando no ata resurtare a torrare a pigare a unu livellu prus artu.

Conu vulcanicu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su conu vulcanicu est un'artu morfologicu chi cuntenet