Corpu de Istadu

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Corpos de istadu in su mundu dae su 1600

Corpu de istadu in Polònia in su 1926

Unu corpu de istadu (de su frantzesu: coup d'État) est s'usurpatzione de su pòdere vigente de manera violenta e la vulneratzione de sa legalidade istitutzionale de un'istadu ghiada dae membros de su matessi istadu, cabos polìticos, funtzionàrios o, prus a fitianu, militares, e in carchi casu pro mèdiu de s'apògiu de àteros istados, cun s'obietivu de otènnere su podere. Candu custas bias trìunfant a s'ispissu su guvernu chi risultat si faghet dae tipu ditatoriale, chi podet sighire pro iscutas de tempus vàrias. In carchi casu otenent su pòdere a sa lestra e in àteros, non bìnchere durante is primas dies, ingennerende una gherra tzivile.

Orìgine e evolutzione de su cuntzetu

Su cuntzetu de corpu de istadu at comintzadu a s'impreare in sa Frantza de su de 18 sèculos pro fàghere relatu a una sèrie de mesuras violentas e improvisadas chi pigaiat su Re chentza de respetare sa legislatzione ne is normas morales. A s'ispissu fiat pro s'isbaratzare de is inimigos candu su re etotu creiat ca fiat netzessàriu pro mantènnere sa seguridade de s'Istadu o su bene comunu.

Su trèmene at isvilupadu durante su de 19 sèculos cun significadu de atzione violenta de unu cumponente de s'Istadu, pro esempru s'esèrtzitu, cun s'obietivu de iscontzare su pòdere vigente. Su cuntzetu andat paris cun su de rivolutzione, chi abarrat reservadu pro movimentos organizados dae tziviles angenos a s'Istadu.

Giai durante su de 20èculos su 1930 est cumparèssidu su libru Tecnica del colpo di Stato (Tècnica de su corpu de istadu) de Curzio Malaparte, chi at impostu s'impreu generalizadu dae su cuntzetu giai cun sa connotatzione moderna partende dae s'anàlisi crìtica de sas atziones de su fascismu e de su nazismu. Malaparte at aplicadu su cuntzetu de su corpu de istadu non petzi a un'operatzione esecutada dae integrantes de s'Istadu, si nono puru pro poderes tziviles, chi mediante sa desestabilizatzione de su guvernu a traessu de atziones punnadas a ingennerare caos sotziale pròvocant sa ruta de su pòdere e iscurfent issos a bi atzèdere . Pro Malaparte sa diferèntzia essentziale de su cuntzetu de corpu de istadu cun gherra tzivile e rivolutzione est s'impreu de s'ispantu e sa durada curtza de sas operatziones.

In su de 20 sèculos su corpu de istadu at adotadu sa forma tìpica de un'atzione de is fortzas armadas boghende a fortza su guvernu istabilidu. Sende gasi, mescamente partende dae su collassu de is ditaduras latinoamericanas, durante sa dècada de su 1980, is corfos de istadu sunt andados adotende formas prus complessas e prus pagu evidentes, mediante tècnicas de desestabilizatzione econòmica e de ingènneru de unu clima de caos sotziale.