Dublinesos

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Dublinesos (Dubliners) est una regorta de bìndighi contos iscrita dae James Joyce, publicada dae Grant Richards in su 1914, a pustis de èssere istada refudada degheoto bortas dae bìndighi domos editoras.[1][2] Richards at atzetadu sa regorta de dòighi contos curtzos giai in su freàrgiu 1905, ma pro more de is obbietziones suas in contu de limbàgiu in su contu Two Gallants, e de is de s'imprentadore, sa publicatzione est istada refudada. Difatis, Joyce, mancari chessende·si ma atzetende carchi mudàntzia, at fatu faddire s'acòrdiu. In su 1909, Maunsel de Dublinu at atzetadu de imprentare milli còpias, ma sa tiradura est istada brusiada dae s'imprentadore.

Descritzione[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Retratu de Joyce

In su cumintzu de su 1914, Joyce at torradu a tzerriare a Richards chi, in fine, at publicadu tres milliardos de còpias. Comente a cunditzione cuntratuale, Joyce no at retzidu antìtzipu o royalties pro is primas chimbighentas còpias e est istadu costrintu a nde comporare centubinti. Setichentosbator còpias sunt istadas aprontadas dae Richards e chimbighentosbator imbiadas a is Istados Unidos.[3] Sa parte manna de is contos est iscrita dae Joyce intre su 1904 e su 1905, in su 1906 benint agiuntos Is duos galantes e Una nue minore, mentras su contu prus famadu, Is mortos, est de su 1907.

Is protagonistas de su libru sunt persones de Dublinu, contadas in sa vida cuotidiana insoru. Mancari su sugetu siat semper una persone comuna, su libru bolet pònnere in totu is contos s'atentu a pitzus de duos aspetos: sa paràlisi[4] e sa fua.[5] Sa prima est prus che totu una paràlisi morale, causada dae sa polìtica e de sa religione de s'època. Sa fua est cunsighèntzia de sa paràlisi, in su su momentu chi is protagonistas cumprendent sa pròpia cunditzione. Sa fua, in prus, est semper destinada a fallire. Is istòrias annotamala sighint una secuèntzia temàtica e podent èssere partzidas in bator setziones: cada issas rapresentat una fase de sa vida: s'infàntzia (Sas sorres, Un'addòbiu, Aràbia); sa giovanesa (Eveline, A pustis de sa cursa, I duos galantes, Pensione de famìlia); sa maduresa (Una nue minore, Revesa, Prùere, Unu casu dolentziosu); sa vida pùblica (Sa die de s'Edera, Una mama, Sa gràtzia).[4] A sa fine est presente un'agabbu, Is mortos, de su cale est istada tràida una pellìcula, pro sa regia de John Huston in su 1987.

Istile[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'istile de Dublinesos est realìsticu[5]: sa descritzione de is paesàgios naturales est curtza ma rica de minudas, fintzas no essentziales, chi non tenent una punna descritiva ma s'ispissu unu sinnificadu prus profundu.[5] Pro esempru sa descritzione contivigiosa de sa domo de su preìderu in Sas sorres est sìmbulu de s'incapatzidade siat fìsica siat morale de babbu Flynn. Custu bolet nàrrere chi, comente in Gustave Flaubert o Émile Zola, realismu e naturalismu sunt cumbinados cun tratos simbolìsticos, e custu si si cumprendet non isceti dae su fatu chi is minudas esternas tenent s'ispissu unu significadu dòpiu, ma fintzas dae s'impreu de s'epifania[5]: una tècnica de Joyce in ue una minuda o unu gestu de pagu importu o finas una situatzione banale batint unu personàgiu a una bisione ispirituale cun cale cumprendet sese etotu e su chi dd'inghìriat. Joyce pensaiat chi sa funtzione sua comente a iscritore esseret de batire su letore ultres is sòlitos aspetos de sa vida e nd'ammustrare su significadu profundu issoro, tando s'ispissu s'epifania est sa crae de s'istòria matessi: carchi episòdiu descritu chi no paret influente o de importu est essentziale in sa vida de su protagonista e sunt un'emblema de su cuntestu sotziale e istòricu issoro.

Joyce abbandonat sa tècnica de su narradore onnisciente e no impreat mai unu sìngulu puntu de annotu: nche nd'at medas cantos sunt is personàgios. Annotamala impreat s'ispissu s'"arresonu deretu" fintzas pro is pensamentos de is personàgios, presentende·ddos in custa manera sena s'interferèntzia de su narradore e permitende a su letore unu connoschimentu deretu de su personàgiu.

Temas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In Dublinesos Joyce bolet ammustrare sa ruta de is balores morales ligados a sa religione, a sa polìtica e a sa cultura de Dublinu. Totu is abitantes de Dublinu sunt "debiles de ispìritu", tenent timoria de is àteros abitantes e sunt in carchi manera iscraos de sa cultura issoro, de sa vida de famìlia e polìtica ma prus che totu de sa vida religiosu issoro. In realidade, su chi Joyce bolet ammustrare no est custa situatzione de debilesa, ma sa manera chi custa si rivelat a is "vìtimas" de custa "paràlisi" morale (Joyce nde faeddat comente a "Paralysis"). Tando sa connoschèntzia de custa situatzione est su puntu de bortada de onni istòria: connòschere sese matessi est a sa base de sa morale, si non sa morale matessi. Comente si siat, mancari chi s'obietivu de Joyce pàrgiat prus che totu morale, Joyce non si cumportat mai che un'educadore donende istrutziones pro bìnchere custa situatzione, antis su tema printzipale de s'òpera est s'impossibilidade de essire de custa cunditzione de "paràlisi". Duncas, sa "fua" dae custa situatzione e su cunsighente fallimentu est un'àteru tema de s'òpera.

Editziones sardas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • James Joyce, Dublinesos, tradutzione de Salvatore Serra, Papiros, 2011 [1914].[6][7]

In su tzìnema[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In su 1987 John Huston dirighet s'ùrtimu film suo The Dead, tràidu dae su contu de James Joyce.

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Daniele Benati, "Una storia curiosa", in James Joyce, Gente di Dublino, Milano, Giangiacomo Feltrinelli Editore, 2005.
  2. (IT) Morton D. Zabel, Antologia della critica americana del novecento, Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1957.
  3. «Le infinite fatiche di Joyce con l'editore», Adele Marini, «Il Fatto Quotidiano», 23 freàrgiu 2015
  4. 4.0 4.1 Giovanni Casoli, Novecento letterario italiano ed europeo. Autori e testi scelti, Roma, Città Nuova Editrice, 2002.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 Gabriele Bugelli, Gente di Dublino "Dubliners" di J. Joyce, La Biblioteca della Maremma. URL consultadu su 20 làmpadas 2011 (archiviadu dae s'url originale su 23 cabudanni 2009).
  6. Sarvadore Serra, Tradutziones in limba sarda: "Dublinesos", de James Joyce - Limba Sarda 2.0, in salimbasarda.net. URL consultadu su 19 santugaine 2020.
  7. Anthony Muroni, Tradùere pro crèschere, Sa limba sarda chi non t’isetas, in Anthony Muroni, 15 santandria 2016. URL consultadu su 19 santugaine 2020.

Collegamentos esternos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]