Gennargiu/Campidanesu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in campidanesu


Gennargiu, illustrazioni de Très riches heures du duc de Berry.

Gennargiu est su primu mesi de s'annu in su calendariu gregorianu, contat 31 diis, e est postu in sa prima metadi de unu annu civili.

Gennargiu tenit, segundu s'astrologia, primu su soli in Capricornu, a pustis in Acuariu, perou astronomicamenti su soli s'agatat in sa costellatzioni de su Sagitariu fintzas a su 19, dii innui passat in su Capricornu. Su nomini gennarigu benit de su deus romanu Gianu (Ianuarius), divinidadi ca castiada is gennas de is pontis, ma prus in generali rapresentat ogna forma de passagiu e mudantzia (difatis Gennargiu est su mesi ca oberit is gennas de s'annu nou). Su calendariu romanu originali fiat prus crutzu de su gregorianu (304 diis), poita is Romanus cunsiderant s'ierru unu tempu chene mesi. Est istetiu Numa Pompilio at aciungi Gennargiu e freargiu, farendi s'annu uguali a cussu solari. Perou chi Martzu fia abarradu su primu mesi de s'annu, Gennargiu dd'est divenidu de fatu poita fiat su tempu innui beniant iscioberaus is consolis.

Sa primu dii de s'annu est Cabudanni.

Nominis istoricus de su mesi funti, chene contai su romanu Ianuarius , su Sassoni Wulf-monath ("mesi de su lupu") e su tremini impreau de Carlu Magnu Wintarmanoth ("mesi de s'ierru"). In finlandesu, ddi nanta tammikuu, est a nai "mesi de sa farnia", mentris in cecu leden , ca bolit nai "mesi de su ghiaciu".

Su primu lunis de gennargiu ddi nanta Handsel Monday in Scozia e in s'Inghilterra settentrionali. In Inghilterra, s'annu agriculu incumenciat cun su Plough Sunday , su dominigu a pustis de s'Epifania.

Sa maggiori etadi in Giapponi beniat festeggiada de su 1948 su segundu lunìs de gennargiu po is chi diventànta bintennis in s'annu nou solari. Oi, est a su propiu festa natzionali, e est istetia posta su 15 de Gennargiu de su 1999, candu su guvernu at circau de contemperai abisongius economicus a festividadis varias, circandu de ddas poni in paris.

In s'Orroda de s'annu pagana, Gennargiu acabat in su tempus de s'Imbolc in s'emisferu Nord e de su Lughnasadh in cuddu Sud.

Anéddotus[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Gennargiu in s'Emisferu boreali est su propiu stasonali de Argiolas in cuddu australi e su propiu a s'ambessi.
  • In is annus no bisestus, Gennargiu cumintzat cun sa propia dii de su mesi de Ladamini.
  • Sa perda de su mesi est su granau.
  • Su frori de su mesi est su gravellu o su Galanthus.
  • Is urtimas tres diis de Gennargiu ddi nanta diis de sa meurra.

Boxis curreladas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]