Nutritzione

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.

Sa nutritzione est una scientzia émpirica, ole narre chi est fata abaidanno cussu che suzzedede con ispiritu scientificu, ma non est sempere possibile dae su narre cussu chi podede suzzedere prima chi sia suzzediu.

Commente narrada su numene servidi a cumprennere comente est a pappare, e buffare, pro bode bivere in salude o cussu chi est megnusu a pappare e buffare (mancare abba frisca) canno unu est malaidu e est puru sa manera de faere custu cun cussu chie s'agattada in d'unu logu, poite non si pode narre a chie bividi in Siberia chi deppede pappare cussu chi inie non creschede o chi si podia agattare puru ma est meda caru.

Insomma est, puru, sa manera de pappare cummente s'ispettada dae dogna parte imperanno cussu chi sa zente tenete de pappare. Tottusu ischeusu ca canno unu tenede sa diabete non deppede pappare zuccuru e deppede ischire kantu de dogna cosa podede pappare. Atra cosa est a ischire commente deppente pappare is pitzinnos o chi est bezzu.

A sa fine de su seculu passau du' est istetia meda atentzione pro custa cosa in sos Istados Unios, ca poite meda gente fia ingrassannosi e ammalaidannosi de custas maladias metabolicas. Sos iscentziaos americanos anta cumpresu che su chi di bisognaiada fiat una manera de pappare cummente haeus sempere fatu noso chi biveusu in su Mediterraneu Otzidentale: pane, oggiu hermanu, tomatas, pische, ognia calidade de birdura e de frutta e mancare unu tantigheddu de inu. In custa manera hanta nau chi sa megnu cosa est a sighire sa "piramide alimentare".

Chi chele narre chi bisognada pappare unu muntune de birdura e frutta (a su nessi kimbe tantos a sa die) unu pagu de pane e pasta, pische, fasolu, fae, pisurtze, unu tantigheddu de casu (s'arrescotu est megnusu), pagu petza e pagu tzuccuru. Non si pode non narrere chi non a tottusu servidi ischire custas cosas, o megnus, pro meda gente non parede possibile de sighire custa manera de pappare.

Custu poite su numeru de chie est obesu (grassu meda) o sobraepesu (grassu ebbia) est creschenno dae dogna parte: a cummintzaere da sos Istados Unios e a accabbare in s'Africa, pro non narrere de logos cummente sa Cina. Cussu chi deppeus crerre, est che non bastada ischire cummente pappare si unu bivede a cudda manera e pappada a tipu "fast fudu". Custu est unu problema prus mannu e non est prusu de biere dae sa cara de sa nutritzione poite est una cosa chi dipendede da sa sozziedade.