Saṃsāra

Custu est un'artìculu de su mese
Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in campidanesu

Su fueddu Samsara (de su sanscritu "iscùrriri imparis") indicat, me is religionis de s'India commenti s'Induismu, su Buddhismu e su Giainismu, su ciclu de vida, moti e arrenàscida (torradura a vida) nau puru, mancai impropriamenti, ciclu de trasmigratzioni de is animas. Est meda botas rafigurau commenti un' arroda.

In su sensu no literàriu podit indicai puru s'oceanu de s'esistèntzia, sa vida in terra, su mundu materiali, ca est prenu de daori e de sunfrimentu, i est, innantis de totu, privu de sustàntzia: su mundu commenti nosu ddu bideus, e innui bivveus, no est atru ca unu mistérimentu, una chimèra māyā. Aciufau in custa chimèra, s'omini est afrìgiu duncas de una genia de ignoràntzia metafisica (avidyā), est a nai de una bisioni no adeguada de sa vida in terra e de cussa a pustis: custa ignoràntzia condusit s'omini a si movviri tratenendi•ddu aici in su Saṃsāra. In sa vida onnia indivìduu depit netzessariamenti fai sa esperièntzia sua, po podiri acoa lompiri a sa liberadura definitiva (Mukti o Mokṣa: su fueddu sanscritu bolit nai, literalmenti, strobeddadura), ca est su fini de is religionis e de is filosofias de s'India cun s'ecetzioni de is iscollas materialistas (ca repudiant custa dotrina).

Definitzioni[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Induismu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su ciclu de is arrenàscidas, e de is motus ca si ripetint, est unu de is pagus concetus innui cuncordant casi totugantas is iscollas de s'Induismu. Su motori de custu ciclu est connotu in su karman (atzioni; in manera po nudda giusta, is prus de is botas, su fueddu benit iscritu karma). Sigundu sa dotrina de su karman, calisisiat atzioni, e calisisiat cosa chi bolit sa voluntadi, generat commenti efetu s'ammuntonamentu de karman, chi andat cracullau in proportzioni a totu su chi at fatu s'omini in s'esistèntzia, in su beni commenti in su mali. Custu cumportat chi, candu morreus, s'elementu individuali siat custrintu a torrai a nasciri una atra bota, in forma umana, divina, arimai, vegetali, o de su dimoniu puru. In s'esistèntzia noa s'indivìduu si at a agatai in una conditzioni mellus o peus de sa de innantis a sigundu de sa cantidadi morali de su karman ammuntonau. Cumportendi•si in manera giusta, s'indìviduu nou s'at a guadangiai sa possibilidadi de scrufiri una arrenàscida prus bella; in s'ipòtesi cuntraria, at a torrai a nasciri in una conditzioni peus. Su fini urtimu est su de estinghiri su propiu depidu karmicu fintzas a sodighiri su Mokṣa, sa liberadura, est a nai sa definitiva bessida de su Saṃsāra.

Si abarrat duncas presoneris in su Saṃsāra po unu numeru indefiniu de botas, fintzas a spaciai in manera cumpleta s'ammuntonamentu karmicu propiu. Is arrugas (mārga) chi podint essiri sighias po lompiri a tali obietivu funt tres: s'arruga de su sacrifìtziu rituali (karma-mārga), s'arruga de sa connoscèntzia (jñāna-mārga) e s'arruga de sa deditzioni amorosa a unu Deus (bhakti-mārga). Su Mokṣa est de costuma descritu commenti una genia de conditzioni indistinta (est a nai unu istadu de innui no est possibili giai una definitzioni positiva) innui no si provat prus ni prexu ni daori. Sa pati manna de is iscollas devotzionalis, ca sighint sa currenti religiosa de sa bhakti, identificat sa liberadura commenti su de s'aciufai po sempri in sa perfeta e biada unioni cun su Deus amau.

Rapresentatzione de samsara in su Buddhismu

Buddhismu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Po su Buddhismu de is Nikaya est su ciclu de vida a su cali funt custrintus is esseris chi tenint sensibilidadi po curpa de sa conditzioni indisciprinada de sa menti insoru. Ammuntonendi karma negativu is esseris chi tenint sensibilidadi si "cundannant" a una arrenàscida noa de sunfrimentu in unu livellu inferiori de s'esistèntzia (es. in su "rennu arimai" o de is "ispìritus") ammaniendi aici sa probabilidadi de essiri prus fatzilmenti vìtima de is emotzionis trumbulladoras e nci arruiri duncas in unu livellu prus in basciu ancòra de s'esistèntzia. Puru s'ammuntonamentu de kamma (pāli, karma, sanscritu) positivu cumportat una arrenàscida in su ciclu, mancai siat in conditzionis prus a favori, e, de su momentu chi est sa vida atotu ca fait sperimentai su sunfrimentu (castia Cuatru Nobilis Beridadis), sa conditzioni prus bella est cussa de unu abbandonu de su Samsāra (Nibbāna).

Po is iscollas de su Buddhismu Mahayana no ddui est diferèntzia a intru de samsara e nirvana. Est in su rennu innui sa vida torrat a nasciri ca si realizat su nirvana, tot'e duus is mundus funt sbudius (sunyata) de calisisiat propriedadi inerenti. Sa realizatzioni de custa profunda beridadi potat a sa liberadura cumpleta (bodhi). Aici Nagarjuna:

« No ddui est sa prus pitica diferèntzia a intru de samsara e nirvana, ni sa prus pitica diferèntzia a intru de nirvana e samsara »
(Madhyamakakarika, XXV, 19)

Wikimedaglia
Wikimedaglia
Custu est unu de sos artìculos de su mese, est a nàrrere unu de sos mègius artìculos creados e postos in sa pàgina printzipale dae sa comunidade, chi l'at isseberadu pro su mese de santandria/onniasantu de su 2009

Candidados pro sos meses benidores

Totu sos artìculos de su mese