Calendàriu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu non sighit sas regulas: agiuda a lu megiorare sighende su istile de Wikipedia.
Calendàriu azteca

Unu calendàriu est una manera de calculare sas dies, sas chidas, sos meses, sas festas chi capitant in s'annu.

Esistint varios calendarios, pro es. su calendariu cinesu, su calendariu musulmanu e ateros.

Nominamos su calendariu romanu, ca at apidu importantzia pro nois otzidentales. Sos Romanos aiant unu calendariu chi s'est mustradu imperfetu. In su calendariu romanu si faeddaiat de calendas, sas primas dies de su mese, e de “idi”, idas chi indicaiant sa medade de su mese (su 15 in tzertos meses, su 13 in ateros). Giuliu Cesare l'at cherfidu riformare. S'est leadu comente puntu de riferimentu s'equinotziu de beranu fissendelu a su 25 de martzu, e s'annu fut de 365 dies e 6 oras. Su contu s'est mustradu isbagliadu, ca ognia annu si depiat bogare 11 minutos e 12 segundos. Passende sos annos e sos sèculos custu isbagliu aumentaiat. In sos seculos prus bortas s'est presentada s'intentzione de lu cambiare, spetzialmente dae parte de sos Pabas, chi s'agataiant su problema de fissare sa data de tzertas festas. Su problema fut tocadu puru dae carchi Conciliu. Su Conciliu de su Lateranu 1518 e su Conciliu de Trento (1545-1563) chi at impostu sa riforma de su calendariu). Su Paba Gregoriu XIII (Ugo Boncompagni, elegidu in su 1572) s'est impignadu pro riformare su calendariu. Pro 10 annos sunt esaminadas varias propostas. Una pariat rispondere bene a su bisonzu. Fut fata connoschere a sos res, principes, Universidades. Sa decisione fut chi in su mese de santuaine de s'annu 1582 in su calendariu nou si saltaiant 10 dies, e a su 4 de santuaine sighiat su 15 de santuaine. S'equinotziu de beranu depiat essere su 21 de martzu, e no si nche depiat allontanare meda, e pro custu s'est introdusidu s'annu bisestile. Ligada a su calendariu est sa chistione de su contu de sos annos in Otzidente. Su monacu Dionisi su Minore, chi est bividu in su sèculu V-VI at fissadu su contu de sos annos dae sa naschida de Gesu Cristu, ponindela in su 753 dae sa fundatzione de Roma, ma paret chi epat fatu un'errore, e custa data si depet antitzipare de 4-7 annos.