Limbas de s'Italia

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Mapa limbistica de s'Italia e de sa Còssiga (Frantza).
Minorias istoricas de s'Italia.

Sa limba ufitziale de s'Italia est s'italianu, idioma chi benit derètu dae su toscanu, ma custu non che bocat su fatu chi si chistionent fìntzas ateras limbas, calicuna sènde a su matessi libellu, limbisticu e giuridicu (co-ufitzialidade) de s'italianu etotu: custas, chi sunt limbas a banda dae s'italianu, si narant limbas de minorìa: intra custas, medas sunt in periculu de si nche mòrrer, pro neghe de sa politica assimilatzionista chi s'istadu italianu at semper persichìu cun sas minorìas.

Istadu a libellu legale[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Reconnoschimèntu a libellu europeu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'Italia at sinnau sa Carta Europea pro sas Limbas Regionales o de Minorìa, ma depet galu ratificare su tratadu; duncas, a como su chi narat sa Carta in amparu de sas limbas de minorìa non balet pro s'istadu italianu.

Sa Carta non narat, peroe, cale siat su discriminante chi permitit a un'idioma de li nàrrer "limba", cunsizànde de tènner in contu, in prus de carateres limbìsticos ebbìa, fìntzas "cunsìderos psicologicos, sotziologicos e politicos".

Reconnoschimèntu dae s'istadu italianu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'istadu italianu reconnoschet, sicundu a sa leze numeru 482 de su 15 de Nadale de su 1999 (Art. 2, comma 1), sas limbas de minorìa chi sichint: albanesu, cadelànu, tedescu, grecu, islovenu, croatu, frantzesu, francu-proventzale, friulanu, ladìnu, otzitanu, sardu.

Sa leze, in prus, ischìrriat intra sos chi dìant a èsser grupos de minorìa (populatziones albanesas, catalanas, germanicas, grecas, islovenas e croatas) e sos chi non lu dìant a èsser (est a nàrrer, totus sos ateros).

Reconnoschimèntu a libellu regionale[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Badde de Aosta: su frantzesu est co-ufitziale peri totu sa regione (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Article 38); su tedescu no est ufitziale ma, de cada manera, reconnotu in sa Badde de Lys (Le Statut spécial de la Vallée d'Aoste, Title VIe, Art. 40 - bis).
  • Campania: su napulitanu est "promòviu", ma non reconnotu, dae sa regione (Reg. Gen. nn. 159/I 198/I, Art. 1, comma 4).
  • Friuli-Venetzia Giulia: su friulanu e s'islovenu sunt "promòvios", ma non reconnotos, dae sa regione (Leze regionale de su 18 de Nadale de su 2007, n. 29, Art. 1, comma 1 ; Leze regionale de su 16 de Sant'Andrìa de su 2007, n. 26, Art. 16).
  • Piemonte: su piemontesu no est ufitziale, ma reconnotu comente limba regionale (Cunsìzu Regionale de su Piemonte, Ordine de sa Die n. 1118, fattu presente in su 30/11/1999); sa regione "promòghet", chene reconnòscher, s'otzitanu, su francu-proventzale e su Walser (Leze regionale de si 10 de aprile de su 1990, n. 26, Art. 3, comma 1 bis).
  • Sardigna: su sardu est reconnotu dae sa regione (Leze regionale de su 15 de Santu Gabine de su 1997, n. 26); su tataresu e su galluresu sunt "promòvios" in ube si chistionant, comente su cadelanu de s'Alighera e su tabarchinu in sas isulas de sa Meurreddìa.
  • Trentinu-Südtirol: su tedescu est co-ufitziale in sa provintzia de su Tirolu de Sud (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 99); su ladìnu, su cimbru e su mochenu non sunt ufitziales ma reconnotos in ube si faveddant (Istatutu Ispetziale, Titulu XI, Articulu 102).
  • Venetu: su venetu no est ufitziale, ma reconnotu (Leze regionale de su 13 de aprile de su 2007, n. 8, Art. 2, comma 2).