A primu sunt bènnidos...

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Su testu in unu monumentu in ammentu de sa Shoah in Boston

A primu sunt bènnidos... est unu sermone de su pastore Martin Niemöller a pitzus de s'apatia de is intelletuales tedescos de sighida a sa pigada de su podere de is nazistas e de is purgas de totu is grupos chi issos discriminaiant. Sa poesia est bene connota, tzitada a fitianu e est unu mollu pobulare pro descrìere is perìgulos de s'indiferèntzia polìtica, e comente issa a bortas incumentzet intzullende sa gente contras a un'obietivu impreende sa timoria.

Su testu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Sa versione atzetada comente originale dae s'istudiosu Harold Marcuse, cun s'agiunta de su de bator versos, impreada dae s'autore a pustis de su 1945, narat[1][2]:

(DE)
« Als die Nazis die Kommunisten holten, habe ich geschwiegen; ich war ja kein Kommunist.

Als sie die Sozialdemokraten einsperrten, habe ich geschwiegen; ich war ja kein Sozialdemokrat.
Als sie die Gewerkschafter holten, habe ich geschwiegen; ich war ja kein Gewerkschafter.
Als sie die Juden holten, habe ich geschwiegen; ich war ja kein Jude.

Als sie mich holten, gab es keinen mehr, der protestieren konnte. »
 (SC)
« Cando is nazistas ant pigadu a is comunistas so abarradu mudu, ca no fia comunista.

Cando ant acorradu a is sotzialdemocràticos so abarradu mudu, ca no fia sotzialdemocràticu.
Cando ant pigadu a is sindacalistas so abarradu mudu, ca no fia sindacalista.
Cando ant pigadu a is ebreos so abarradu mudu, ca no fia ebreu.

Cando ant pigadu a mene, non ddoe fiat prus nemos chi si nde podiat chesciare. »

A custa versione si nde sunt agiuntas àteras, prus poèticas, chi bortas medas nòminant àteros grupos ètnicos, polìticos e culturales e incumentzant cun s'incipit famadu "A primu sunt bènnidos". Una versione impreada meda, pro esempru, narat[3][4]:

« A primu sunt bènnidos a pigare a is zìngaros, e deo fia cuntentu, ca furantzulaiant.

A pustis sunt bènnidos a pigare a is ebreos, e mi nde so abarradu mudu, ca non m'andaiant a gèniu.
A pustis sunt bènnidos a pigare a is omosessuales, e fia aliviadu, ca m'infadaiant.
A pustis sunt bènnidos a pigare a is comunistas e deo no apo naradu nudda, ca no fia comunista.
Una die sunt bènnidos a pigare a mene, e non ddoe fiat abarradu nemos a si nde chesciare. »


Contierra a pitzus de s'orìgine e de su testu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

In is paisos de limba ispagnola sa poesia est istada s'ispissu atribuida a Bertolt Brecht incumentzende dae is annos setanta, mancari no esistat proa peruna chi su drammaturgu tedescu apat mai, nemmancu in forma variada, nen publicadu nen resadu cussos versos.[5]

Unas cantas chircas[6] ant postu s'orìgine de sa poesia a is arresonos pronuntziados dae Niemöller in su 1946.[7] Comente e chi siat, su testu de sa poesia abarrat contierradu: ddoe at variantes medas, chi si diferèntziant siat pro is persones tzitadas (comunistas, sotzialistas, ebreos, catòlicos, testimòngios de Geova, omosessuales, malàidos incuràbiles etc), siat pro s'òrdine chi sunt tzitadas.[8] Comente narat Richard John Neuhaus in su nùmeru de santandria 2001 de su diàriu suo in lìnia First Things, cando a Niemöller in su 1971 dd'ant pregontadu sa versione curreta de tzitare, at naradu chi no fiat seguru meda de àere naradu cuddas paràulas ma, si sa gente insistiat a ddu tzitare, issu diat àere prefertu sa versione chi faeddat de comunistas, sotzialdemocràticos, sindacalistas, mene.[9]

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. ↑ (DE) Was sagte Niemöller wirklich? – Martin Niemöller Stiftung, in martin-niemoeller-stiftung.de. URL consultadu su 20 santandria 2020.
  2. ↑ (EN) Harold Marcuse, The Origin and Reception of Martin Niemöller's Quotation "First they came for the communists ..." (PDF).
  3. ↑ (IT) Frasi famose, in aforismi.meglio.it. URL consultadu su 20 santandria 2020.
  4. ↑ (IT) "Prima di tutto vennero a prendere gli zingari, e fui contento, perché rubacchiavano", in Il Post, 19 làmpadas 2018. URL consultadu su 20 santandria 2020.
  5. ↑ (IT) Prima di tutto vennero a prendere le bufale, in webnews.it. URL consultadu su 27 febbraio 2017.
  6. ↑ (EN) Niemöller, origin of famous quotation "First they came for the Communists...", in marcuse.faculty.history.ucsb.edu. URL consultadu su 20 santandria 2020.
  7. ↑ (EN) Harold Marcuse, Martin Niemöller, in history.ucsb.edu. URL consultadu su 16 febbraio 2006.
  8. ↑ Pro is testos cumpletos bide Martin Niemöller.
  9. ↑ (EN) United States Holocaust Memorial Museum, Martin Niemöller first they came for the socialists..., in encyclopedia.ushmm.org. URL consultadu su 16 giugno 2020.
Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=A_primu_sunt_bènnidos...&oldid=180524"