Grammu
Artìculu in LSC
Su grammu (sìmbulu: g) est un' unidade de medida de sa massa. Issu patat a unu de milli de chilu, s'unidade base de su SI. Su nùmene suo derivat de sa paràula grega grámmax (pesu minore).
Istòria
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Su grammu est intradu a fàghere parte de su sistema mètricu frantzesu su 1º austu de su 1793, definidu comente a sa massa de unu tzentìmetru cubu (10−6 m3) de abba a sa temperadura de 3,98 °C e a pressione atmosfèrica istandard. Custa piessigna temperadura est bènnida seberada ca pro issa s'abba possedit sa màssima densidade sua.
Su 7 abrile 1795 faghet sa sua cumparta su chilu, comente a su mùltiplu suo (1 kg = 1 000 g). Tale definitzione fiat difìtzile de realizare accuratamente, fintzas ca sa densidade de s'abba est ligada in ala a sa pressione, e s'unidade de pressione includet sa massa tra sos fatores, introduinde una dipendèntzia tzirculare in sa definitzione de su chilu.
Pro evitare custu problema, su chilu est bènnidu torradu a definire comente a sa massa pretzisa de una piessigna massa istandard, creada pro approssimare sa definitzione originale e realizada in su 1875. Su protòtipu internatzionale de su chilu (Le Grand Kilo), unu tzilindru rèidu a base tzirculare chi medida 39 mm in artària e diàmetru, assentadu dae una lega de plàtinu e iridio, est cunservadu a su Bureau International des Poids et Mesures (Ufìtziu internatzionale de sos pesos e de sas medidas) acanta su pavillon de Breteuil a Sèvres, Frantza.
In sa de oe SI su grammu no est prus un' unidade base, ma est istadu sostituidu dae su chilu. De issu oe eredat sa pròpia definitzione, in cantu sottomultiplo suo.