La luna e i falò

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

La luna e i falò (in sardu:Sa luna e sos fogarones) est s'ùrtimu romanzu de Cesare Pavese s'iscritore, iscritu in pagos meses in su 1949 e pubrigadu dae Giulio Einaudi Editore in su eranu de su 1950. Su romanzu presentat elementos autobiogràfigos de s'iscritore piemontesu edd'est su chi cuncruit sa carrera sua de narradore.

Su romanzu est dedigadu a s'ùrtima fèmina de sa bida de Pavese, Constance Dowling s'iscritora amerigana.

Inredu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su contu, naradu in sa prima pessone, non pertocat petzi su protagonista, de su cale si narat su paranùmene ebia, “Ambidda”, si nono medas àteros pessonazos ch'intrant in relassione cun isse, in una bidda de su badde de su Belbo, chi no est numenadu mai, peroe chi est Santo Stefano Belbo.

Su romanzu est una mistura intre su tempus coladu e su tempus presente, e pretzisamente pro custu no est naradu in sos detàllios prus contivizados, si nono chi sunt contados eventos ch'in s'aparièntzia non tenent acapiadura intre issos, francu pro sos pessamentos e sas refressiones de su protagonista.

In trintaduos cabìtulos, su leghidore si perdet in sos amentos, fitianu tristos, chi Ambidda torrat a biver cun Nuto s'amigu suo e cumprendet cantu siat importante pro onzi unu a tenner una bidda, una famìlia, unu puntu de referèntzia chi lighet a sa bida: de custu Ambidda si nde sapit cando, a largu dae su badde suo, est remutidu a sa pàtria sua no dae un'amigu o dae sa pàtria etotu, si nono dae su sentidu de pertenèntzia a su paìsu suo ch'isse tenet intro paris cun nostarzia meda.

Su contu cumintzat cando Ambidda, chi a pustis de s'Alliberamentu torrat dae s'Amèriga a ue fiat emigradu, aderetat su pessamentu suo a su mamentu in ue, nounàschidu, fiat istadu abandonadu in sas istradas de sa Catedrale de Alba, e a pustis l'aiant batidu a s'ispidale de Lisàndria, in ue fiat istadu adotadu dae Padrino e dae Virgilia, chi pro custa adossione retziant una mesada de chimbe francos.

Addaghi, posteriormente a sa morte de Virgilia e a una randinada chi aiat destruìdu sa binza minora, Padrino aiat detzìdidu de bender sa domita in ue biviant, Ambidda si fiat tramudadu a su domulàriu de sa Mora, in ue aiat cumintzadu a traballare pro sa prima bia; b'aiat bonistare in cussu domale paris cun sor Matteo e sas tres fizas Irene, Silvia e Santa (sa prus minora e prus bella). Mancari s'èsseret acarinnadu a issas, cando torrat dae s'Amèriga preferit a no rebider cussu logu.

Intames, in antis de totu Ambidda andat a bider sa domo de Padrino, abarrada aguale, e cunnoschet su propiedàriu nou, Valino, e fizu suo Cinto, unu piseddu gàlinu e solitàriu. Custu ùrtimu l'amentat sos tempos in ue fiat piseddu, addaghi Nuto, prus mannu ch'isse, tratende-lu zai dae tando comente amigu, chircaiat de l'imparare totu su ch'ischiat; duncas, Ambidda cheret esser pro Cinto su chi Nuto fiat istadu pro isse.

Bàrigant meda tempus paris, naschit finas un'amistade intre issos, e Cinto ischit chi podet tenner cunfiàntzia in Ambidda. Pretzisamente pro custu, cando Valino ochiet sa zaja e sa tia, ponet fogu a sa domo e si suitzidat, su piseddu andat deretu a ue Ambidda, chi paris cun Nuto chircat de l'atranchillare.

Ambidda ischit ch'Irene e Silvia, che àteros meda, sunt mortas, e ambas male, peroe abarrat a sas iscuras de su destinu de Santa, chi Nuto l'averat petzi a s'agabu: de bellesa cussideràbile zai dae cando fiat minora, sa fèmina, intranchilla, fiat devènnida un'ispia a sa prima de sos alemannos e a pustis de sos partisanos, e posteriormente torra de sos alemannos e de sos repubrighinos; pretzisamente tando l'aiant zustissiada, addaghi fiat galu zòvana.

Est cun s'iscoberta de custa acontèssida trista chi tèrminat su romanzu, peroe seguramente no su biazu de Ambidda. A piseddu pessaiat chi sa bidda in ue istaiat èsseret su mundu intreu, peroe como chi, biazende, at cumpresu comente est fatu su mundu a beru, si sapit chi su paìsu suo pròpiu est, a s'agabu, sa famìlia sua pròpia, “una bidda cheret narrer a no esser mai solos, a ischire ch'in sa zente, in sos fundos, in sa terra, b'est carchi cosa de tuo, chi finas cando non bi ses arreat pro t'isetare”. Comente isse etotu narat: “de una bidda bi faghet bisonzu, si no est pro àtera cosa, a su nessi pro su praghere de si nch'andare”.

Belle gasi, Ambidda aiat seradu su bisonzu de torrare, ca cussos pàstinos, cussas àrvures de figu e cussos baddes etotu non los at agatados aterue in nuddue; in pessu chi nche crompit a su badde de su Salto, s'abizat chi no est mudadu nudda: b'at sos matessi òmines, sos matessi fragos e sos matessi sabores chi su protagonista at semper tentu intro suo. Est beru ch'isse agatat torra sa matessi bida de una die, peroe seguramente no sas matessi pessones: agatat torra petzi a Nuto, s'amigu suo prus istimadu e su mentore suo, a su cale l'averat totu sos pessamentos suos e cun su cale si perdet in sos amentos de su tempus coladu, a bias finas alligros e ispessamentados, fitianu tristos. Est semper in busca de sa sièntzia, finas issientemente: si non podet sestare su mundu – comente diat cherrer sa cussièntzia sotziale de Nuto, chi finarmente s'averat esser cosa finas de su protagonista -, a su nessi cunnoscher: sos archetipos, sos rìtimos, sa terra, sos òmines e sos contos issoro, prus fitianu disisperados, semper intranchillos.

Su romanzu no est istadu bortadu mai in sardu.