Peste niedda

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Artìculu in LSC

Isparghidura de sa Peste niedda

Sa peste niedda o peste bubònica o morte niedda est su trèmene cun su cale si nche referit, a su sòlitu, a s'epidèmia de peste chi aiat infuriadu in totu s'Europa medievale intre su 1347 e su 1352, ochende a su nessi su de tres unu de sa populatzione de su continente. Epidèmias idènticas aiant tocadu contemporaneamente in Àsia e in s'Oriente Mèdiu, cosa chi faghet supònnere chi s'epidèmia europea èsseret parte de una prus ampra pandèmia.

Orìgine de s'espressione[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Pro "peste niedda" s'inditat, in sa literadura istòrica, s'epidèmia manna chi aiat ochidu nessi su de tres unu de sa populatzione europea durante su de 14 sèculos. Is istimas antigas e modernas de is vìtimas vàriant meda in su totale de sa populatzione, agiomai intre su 30% e su 60%. In totale, sa peste niedda diat pòdere àere reduidu sa populatzione europea de unos 45 milliones a is 35–37,5 milliones de su de 14 sèculos.

Custa denumenatzione nom fiat in impreu in s'Edade Mèdia, ma si faeddaiat de sa "moria manna" o de sa "pistulèntzia manna". Sunt istados cronistas danesos e isvedesos a impreare a primos su trèmene "morte niedda" (dae su latinu atra mors, in ue s'agetivu atra, literalmente "niedda" cheret intèndidu cun su significu de "tristu, iscuru, atrotze") referinde·ddu a sa peste de su 1347-1352 pro sutaliniare su terrore e sas devastatziones de tale epidèmia.

In su 1832 custa definitzione est istada torrada a usare dae su mèdicu tedescu Justus Friedrich Karl Hecker. S'artìculu suo subra s'epidèmia de peste de su 1347-1353, intituladu Sa morte niedda, at tentu resonàntzia manna, fintzas in cantu est publicadu durante sa pandemia manna de colera chi aiat infuriadu in Europa intre su 1826 e su 1837. S'artìculu fiat traduidu in inglesu in su 1833 e publicadu numerosas bortas. Dae tando is tèrmines Black death o Schwarzer Tod ("morte niedda") sunt istados impreados pro inditare s'epidèmia de peste de su de 14 sèculos.