Pitaia

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu in sa grafia campidanesa. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

logudoresu · LSC · nugoresu

Frutus de pitaia

Sa Pitaia (fintzas Pitaya, Pitahaya) o frutu de su dragu est unu frutu de unas cantu genias de cactus de su gèniri Selenicereus. Custus frutus ant tentu orìgini me in Mèssicu, Amèrica Centrali e Amèrica de su Sud ma oindii funt cultivaus fintzas in unus cantu paisus de s'Àsia comenti Taiwan, Vietnam, Filipinas, Indonèsia e Malaìsia[1].

Variedadis[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Is variedadis prus comunas de Pitaia funt:[2]

  • Selenicereus undatus (fintzas Hylocereus undatus), cun frutu arrùbiu e purba arba;
  • Selenicereus megalanthus (fintzas Hylocereus megalanthus) cun frutu grogu e purpa arba;
  • Selenicereus costaricensis (fintzas Hylocereus costaricensis), cun frutu arrùbiu/arrosa e purpa arrùbia.

Morfologia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Selenicereus undatus cun is frutus.

Is arraxinas de su frutu de su dragu funt fibrosas e si svilupant in su terrinu pendi-pendi asuba de su cambu. Asuba de is spinas crescit unu frori chi assimbillat a su de Disocactus anguliger. Is froris chi no arruint bessint frutus. Su frutu de su dragu est tundu-ovali mannu comenti un'avocado. Su colori de su pigiolu dipendit de sa variedadi. Totu sa peddi est prena de tzumbus chi parint scatas de dragu. Po custu, a su frutu ddi narant frutu de su dragu[3].

Frori de pitaia

Su truncu est de forma triangulari, is spinas funt curtzas meda e agiumai no si biint, duncas su fundu si podit cunsiderai unu "cactus chena spinas". Is froris s'aberint in su cumintzu de s'interinada, candu is bucionis funt mannus prus o mancu 30 cm. Su fragu de is froris, chi si podit intendi candu in prena froridura, atirat su sitzimurreddu chi est responsàbili de s'impoddinòngiu.

Produtzioni[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su fundu si podit ponni po prantoni o sèmini. Crescit beni si su terrinu de impiantu est porosu (no ludosu), ricu de sustàntzias nutritivas, arenosu, bastanti espostu a su soli e cun una temperadura intra 38 e 40°C[4]. Su fundu donat frutu a s'edadi de 2 annus e arribat a sa produtzioni prena a 5 annus. Me is impiantus cumertzialis si podint ponni fintzas 1.100 - 1.350 fundus po ètaru. In sa fasi de produtzioni prena podint produsi 20-30 tonnelladas po ètaru[5][6].

Consumu[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su frutu de su dragu bolit abertu po podi consumai sa purpa. Sa cunsistèntzia de su frutu est a fitianu paragonada a unu kiwi po mori de su sèmini nieddu e tzacarrosu. Sa purpa tenit sabori durci e càpiu calòricu bàsciu. Su sèmini est àspidu e ricu de lìpidus[7], si papat impari cun sa purpa, ma bolit matziau poita ca est difìcili de martiri. Si podit consumai a manera simpri o impreau po supa, insalada[8], patatas fritas, gelatina, porridge de perlas (Helmipuuro)[9], sucu e bevidas alcolicas[10], etc.

Maladias[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Maladias de truncu e frutus podint essi causadas de mugori, batèrius, nematoda e virus[11]. Tropu àcua podit fai arrui su frori e pudriai su frutu. Su batèriu Xanthomonas campestris pùdriat su truncu; su mugori Dothiorella podit strupiai su frutu. Àteras genias connotas de mugori chi podint impestai sa pitaya incluint Botryosphaeria dothidea, Colletotrichum gloesporioides e Bipolaris cactivora[11].

Riferimentus[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. (EN) Ramiro Lobo, Gary Bender & Gary Tanizaki, UC Cooperative Extension, San Diego County, Jose Fernandex de Soto, UC Hansen REC, Jose Aguiar, UCCE Riverside County, 2013 Pitahaya Production Seminar & Field Day (PDF), 23 austu 2013.
  2. (IT) Pitaya o dragon fruit, in Alimentipedia.it, 2 ghennàrgiu 2013. URL consultadu su 12 trìulas 2021.
  3. (IT) Pitaya: proprietà, valori nutrizionali, usi e controindicazioni del dragon fruit, in greenMe, 7 nadale 2018. URL consultadu su 23 trìulas 2021.
  4. (EN) Strawberry Pear, in hort.purdue.edu. URL consultadu su 23 trìulas 2021.
  5. (EN) Dragon fruit surprisingly easy to grow | Miami Herald, in web.archive.org, 20 martzu 2017. URL consultadu su 23 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 20 martzu 2017).
  6. (EN) Dragon Fruit - Amorentia Sweet Dragon Fruit Nursery, in Amorentia Estate & Nursery. URL consultadu su 23 trìulas 2021.
  7. (EN) Ariffin, Abdul Azis; Bakar, Jamilah; Tan, Chin Ping; Rahman, Russly Abdul; Karim, Roselina & Loi, Chia Chun, Essential fatty acids of pitaya (dragon fruit) seed oil, in Food Chemistry, nº 114, pp. 561-564.
  8. (ID) Liputan6.com, Aneka Olahan Makanan dari Buah Naga Merah, in liputan6.com, 25 trìulas 2007. URL consultadu su 23 trìulas 2021.
  9. (ID) Manfaat Buah Naga untuk Kecantikan, Kesehatan, dan Masakan - Rehat.Net, in web.archive.org, 8 ghennàrgiu 2015. URL consultadu su 23 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale s'8 ghennàrgiu 2015).
  10. (EN) Top 100 Exotic Food Plants - Ernest Small - Google Books, in web.archive.org, 18 santandria 2017. URL consultadu su 23 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 12 ghennàrgiu 2022).
  11. 11.0 11.1 (EN) Diseases of dragon fruit (Hylocereus species): Etiology and current management options, in Crop Protection, vol. 126, 1º nadale 2019, pp. 104920, DOI:10.1016/j.cropro.2019.104920. URL consultadu su 23 trìulas 2021.