Portu Turre/campidanesu

Portu Turre
Nùmene ufitziale:	Porto Torres
Istadu:	Itàlia
Regione:	Sardigna
Provìntzia:	Tàtari (SS)
Ladiore:	40°50′13″ Nord
Longhiore:	8°24′5″ Est
Tirada:	102,62 km²
Populatzione:	22.483 31/3/2010 217,2 biv./km²
Comunes lacanantes:	Tàtari
Còdighe postale:	07046
Prefissu telefònicu:	079
Còdighe istat:	090058
Còdighe catastale:	G924
Bividores:	turritanos
Patronu:  - Santu  - Die	Santu Bainzu, Santu Protu e Santu Gianuariu {{{die patronu}}}
Giassu web:	Giassu Istitutzionale

Su comune 'e Portu Turre in sa provìntzia de Tàtari.

Portu Turre (Pòsthutòrra in tàtaresu, Porto Torres in italianu) est una bidda de 22.265 abitantis in sa provincia de Tathari.

Geografia

Sa bidda marina de Portu Turre est posta in s'ala nord occidentali de sa costa sarda, in s'internu de su golfu de s'asinara, in unu logu beni sestau, s'ùnicu molu sardu collegau, a banda s'Itàlia, cun Francia e Ispagna. At unu territòriu de 10200 ètarus, inui is ìsulas de s'Asinara e Piana rapresentant sa metadi de custa mannària. S'Asinara, est finas Parcu natzionali, connotta meda ca innixi s'agatada sa presoni de seguresa màssima inui funt colaus famadus delincuentis, mafiosus e brigatistas. Parti manna de su territòriu duncas in custas ìsulas e su restu in sa Prana de sa Nurra, unu territòriu ispogiau cun pagus buscus, belle ca totu occupau dae pàscidroxus e terrinus lauraus. Unu territòriu duncas pranu o cun pagu montigrus, a banda carchi artura ca Monti Alvaro (342m) connòsciu ca s'agatat una cava de cracina. Pagus frùminis inui su prus importanti est su Riu Mannu ca acabbat a palas de su Ponti Romanu, ma finas Riu Santu chi rapresentat làcana cun su territòriu de su comuni de Tàtari a occidenti. S'agatat finas una paùli, tzerriada “de Gennanu”, collocada intru a sa Zona Industriali, su prus manna custa de totu sa Sardinia cun 23km². Totu sa costa presentat diferentis morfologias. Arribendi dae platamona, unu litorali longu meda cun plajas mannas a rena fina, chirru a sa bidda sa rena lassat su logu a roccas mannas, piessignu de custa ala de sa costa, fattas de tufu brancu cun falèsias mannas cun artàrias finas a 30m. Sa rocca, a bias, lassat su logu a carchi plaja inui sa prus famada est chentze duda cussa de Balai, cun is cresixeddas suas e su mari trasparenti ispantosu. Àtras plajas cussa de s'Iscoglilongu e sa Renaredda e àtras prus piticcheddas. A settentrioni duncas su territòriu est in s'oru de su mari e a Ovest, Sud e Est a làcana cun sa Nurra de Tàtari.

Istoria

Periodu Preistorico-nuragicu

• Rinvenimentos paleontòlogicos; funt istetius agataus in su territòriu de Portu Turre (curtzu de Rio Santu) meda rusugius de pecusus comenti cocodrillus, tirafarras nanas ecc etcc.. dataus in su Miocene. Meda mannau est puru s'agatu de carchi ossus de muninca antropomorfas (oreopithecus) de chirca 8 millionis de annus addesegus.
• Preistoria; sa presèntzia de s'òmini in is tancas de Portu Turre si podit fai incuminciai, chentze duda, dae su perìodu prenuràgicu, cosa fàcili est a ddu nài la ita funt istat agataus meda necròpolis in su territòriu matessi, comenti su Crocifissu Mannu, Li Lioni e galu s'ispantosu situ de Monti D'accoddi, un'acatamentu ùnicu in su Mediterràneu Occidentali si pensat ca fiat unu logu sacru inui si fadiant ritualis po sa fertilidadi.
• Periodu Nuragicu; Meda acatamentus de custu tempus funt istetius agataus a intru sa necròpoli de su Crucifissu Mannu, is prus de importu funt duus crobedderas istampada duus bortas. Si creit ca custus traballus de istampai sa crobeddera fiat fattu po sanai su malàidu, galu podit èssi puru ca s'istampadura fiat fatta finas po ritualis màgicus. Totus is nuraxis de su territòriu ant acabbai a custu tempus, seti de custus funt cunservaus finas oi, prus o mancu, comenti Nuraxi Margone, Biunis, Nieddu e galu. Una àtra cosa de importu est sa Domus de janas a prospetu architetònicu de s'Andreolu, custas sepurturas imbeci de su perìodu prenuràgicu funt mertzu collocadas in su perìodu nuràgicu, e totu po su diferenti prospetu, sìmbolus a intru, comunis a totu sa Nurra, e a is tumbas de is gigantis.