Protonuraghe

Artìculu in LSC

Pranta tipu de unu protonuraghe (manca) e de unu nuraghe clàssicu (destra)

Su protonuraghe est unu fàbricu in pedra chi benit a s'in antis metade de s'II millènniu a.C. chi pretzedet in Sardigna su nuraghe clàssicu. De sos belle 7.000 nuraghes tzensidos solu 300 apartenent a custa tipologia.

Descritzione

Protonuraghe Fronte 'e Mola de Thiesi, provìntzia de Tàtari

Mutidos fintzas "pseudo-nuraghes" o "protonuraghes", sos nuraghes cun passaditzu sunt istados fraigados trae su 1700 e su 1500 a.C., in su perìodu de transitzione intre sa cultura de Bunnànnaru (fase A2 de Santa Iroxi) e sa cultura Sub-Bunnànnaru (facies de Ischit Turricula). Diferint in manera significativa de sos nuraghes clàssicos pro s'aspetu prus totzu e sa planimetria generalmente irregulare e pro ite a s'issos internu no acasàgiant su mannu aposentu tzirculare tìpica de su nuraghe, ma un'o prus passaditzos, o comente si siat ambientas minores.

S'artària de norma non superaiat sos 10 metros mancari sa superfìtzie ocupada dae custos fàbricos fiat in mèdia meda majore respetu a cussos a turre.

S'ambiente prus funtzionale e baddu prus importante de custos edifìtzios fiat su terratzu chi cun probabilidade acasagiaiat de sas coberturas de linna chi faghiant sos ambientes bonos pro b'istare a vivere.

Pagu connotos finas carchi deghènniu faghet sunt a su tzentru de istùdios e brias intre sos istudiosos chi ant incumentzadu a los cunsiderare fundamentales pro sa cumprensione de sa nàschida de su "fenòmenu nuràgicu". In sa denumenatzione matessi non b'at galu unanimidade: su tèrmine "nuraghe cun passaditzu" est cuntestadu dae Giovanni Ugas chi diat prefèrrere s'usu de su solu tèrmine "protonuraghe", cun connotatzione temporale, in base a su pretzedente fàbricu de custu tipu de nuraghe, chi comente si siat rapresentat una règula cun medas etzetziones.

Bibliografia

• Paolo Melis, Tziviltade nuràgica, Carlo Delfinu editore, Tàtari, 2003, ISBN 88-7138-276-5.