Nuraghe

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Nuraghe Succuronis

Sos nuraghes (in logudoresu) o nuraxis (in campidanesu) sun fraigos de fromma conica fattos de pedra, chi s'agatan petzi in sa Sardigna, de unu fonte prestu de 8000 (ma medas sun istados dirrutos, massimu in su periodu de dominatzione piemontesa, e s'agatan solu istigas de sos fundamentos). Sos prus mannos e imponentes furent costruidos appresu de su 1500 a.c. e poden tennèr un altesa fintzas a 19m - ma est casi tzertu ca de printzipiu furent calincunu metros prus mannos.

Sos nuraghes curriponden a una tipologia costruttiva, ma bi nd'at de divescias frommas e mesuras, a segunda de s'impleu chi si nde faghiat. Difattis b'at nuraghes monoturre, bilobados, cumplessos cun tres turres o battor, cun bastiones, bi nd'at de tipu allongadu, ellissoidales, e gai sighinde.

Sun istrutturas chi calchi istoricu narat "megalitica", fattas cun roccas e pedras mannas chi fintzas oe no ischimus cun cale tecnica pretzisa che las altziaìant fintzas a su cuccuru de su fraigu. S'istruttura printzipale est pretzisa in dogni nuraghe: sun torres (fintzas pius de una) cun bovida a falsa cupola, cheret narrère chi intro sa bovida tenet una fromma de cupola, chi però no si podet biere dae fora. Sa fromma esterna est a truncu de cono e si pensat chi in sos nuraghes pius mannos giughian a subra una terrazza pro sa vedetta chi s'acceraìat cun un'ispessia de ispassizzu de mesu metro bonu a fora de su corpus de sa torre, mentre sos pius minores giughiant solu sa terrazza chi restaìat in d'unu perimetru currispundente a cussu de sa torre.

Sa bovida de intro no fit una cupola comente la podimus pensare oe, cund un'arcu a tottu sestu, ma fit de una fromma particulare: est infatti a sestu acutu e sas forzas de su pesu de sas pedras no sunt isgarrigadas a terra cun particulares cuntraffortes o istutturas gasi, ma faghen un'istruttura chi podimus pensare casi chi si rezzat rizza a sa sola: sunt difattis tantos aneddos de pedra unu subra a s'atteru e onzi aneddu no ruet a intro gratzias a fortzas chi si faghet isse matessi: sas pedra no sun proriu de fromma regulare, ma las devimus pensare unu pagu comente una pezza de casu segada a raggera e chena tzentru: sas forzas chi nche tiran sas pedras a giosso e a centru sun cumpensadas dae sas fortzas laterales de sas chi li sun attaccadas. Est custa particulare istruttura chi at permissu a sos nuraghes de arrivire gasi bene cunservados fintzas a sos tempos nostros e chi ancora oe nos faghen restare a bucca abelta.

No s'ischit ancora (mancari che sian colados casi 3500 annos dae tando) a itte bisonzaìan: b'at chie narat chi fin istrutturas de difesa, chie narat chi fin comasinos pro su trigu e su mandigu, chie narat chi fin sos casteddos in ue istaìan sos res. Sa tesi chi paret pius giusta fintzas a como est cussa chi sos pius mannos faghian de palattu reale e de casteddu pro sa difesa, mentre sos pius minores chi sun fraigados a manera de los poder biere dae su nuraghe a cultzu fin impittados comente istrumentu de avvistamentu de sos inimigos.

S'etimologia de sa paràula est intzerta, ma sa prus segura est dae nurra ca cherìat narrer "muntone de pedras". Totus sos nuraghes giughen una janna ca est semper orientada a sa matessi diretzione, ca meda bortas est a sud/oest. In origine fian fattos po si nche abbadiare unu cun àteros tres, comente de agiudu contraa sos inimigos.

Nuraghes[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Artìculos ligados[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]