Rughe

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Rughe.

Sa rughe (in logudoresu, ruche in nuoresu, gruxi in campidanesu), dae sa paraula latina crux crucis, indicat unu istrumentu de tortura chi fut connotu in s'antighidade. Beniant cundennados a morrere in rughe sos assassinos, sos chi si funt machiados de delitos mannos, sos avversarios politicos e ateros.

Sa rughe fut formada dae unu palu verticale che beniat piantadu in terra e dae uni palu orizontale. Su cundennadu beniat appiccadu a sa rughe cun giaos, postos in sas manos e in sos pes, o ligadu a sa rughe. Subra una rughe est mortu Gesus Cristu, cundennadu dae s'autoridade romana (Pontiu Pilatu) e de s'autoridade ebrea. Subra sa rughe, narant sos Vangelos, Pilatu at fatu ponnere un'iscrita in latinu: "Iesus Nazarenus Rex Iudeorum" (I.N.R.I). Sa rughe est su simbulu pius importante de sa religione cristiana, ca ammentat sa morte de Gesu Cristu, chi est mortu subra una rughe, innotzente, pro essere istadu fidele a sa missione sua, chi li fut dada dae Deus, chi Gesus giamaiat "Babbu meu". Sos cristianos catolicos incomintzana sa Missa e guasi totu sas preghieras cun si sinnu de sa rughe, tocchende sa fronte e nende "in nomine de su Babbu", tocchende sas pettorras e nende "de su Fizu", e tocchende sa punta de sa pala manca e dresta nende "de s'Ispiritu Santu". In sas natziones cristianas sa rughe s'agatat in totue: subra sos campaniles, subra sas crejas e intro sas crejas, sos crocifissos e puru in sas domos. In medas logos de s'Italia sas rughe s'agatat in logos panoramicos, montes ecc. Meda capolavoros de pintura ant comente sugetu Gesu Cristu in rughe (pro es. su crucifissu de Cimabue, de Grunewald, de Guido Reni ecc).

In architetura si faeddat de "rughe latina" (su palu verticale est pius longu de su palu orizontale, ed est sa pius comune) e de "rughe grega" (sos bratzos de sa rughe sunt uguales). E tando una creja podet esser "a pianta" a rughe latina o "a pianta" a rughe grega.