Jump to content

S'abasatu de Oklahoma City

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.

S'abasatu de Oklahoma City fiat istadu un'atentadu terrorista contra a su Fraigu Federale “Alfred P. Murrah” in su tzentru de sa tzitade amerigana de Oklahoma City, cumìtidu su 19 de abrile de 1995. Fiat abarradu s'atentadu terrorista prus destrutivu in su territòriu de sos Istados Aunidos finas a sos atentados de s'organizadura terrorista isràmiga de “Al-Qayda” de s'11 de cabudanni de 2001[1][2], ses annos prus a tardu. S'atentadu a bomba aiat causadu 168 mortos e prus de 680 fertos[3]. S'isprosura aiat destruìdu o dannadu 324 fraigos in intro de unu ràdiu de 16 leadas, aiat destruìdu 86 beturas e aiat arrogadu cristallos in 258 fraigos probianos[4][5], provochende dannos pro a inghìriu de 652 milliones de dòllaros[6]. A pustis de s'arrepentamentu de sa bomba, bi fiant istadas operaduras intensivas de azutòriu dae bandas de azentzias logales, istadales, federales e de su mundu intreu, e donamentos cussideràbiles nche fiant cròmpidos dae totu su paìsu. Sa FEMA, est a narrer sa Proteghidura Tzivile istadunidesa, aiat ativadu ùndighi de sos grupos suos de interventu de azutòriu e busca, chi cunsistiant in 665 azutoriadores chi aiant assìstidu in sas tareas de azutòriu e recuperadura[7][8].

In intro de 90 minutos dae s'isprosura, Timothy McVeigh fiat istadu arressadu dae Charlie Hanger s'azente de sa polima de s'Istadu de s'Oklahoma pro ghia sena tella e fiat istadu detènnidu pro su possedimentu illegale de un'arma[9][10]. Sas proas collidas in tempus de sas imbestigaduras aiant relassionadu luego a McVeigh e a Terry Nichols a s'atentadu. Nichols puru fiat istadu detènnidu[11], e ambos fiant istados acusados in su tretu de pagas dies. Posteriormente, Michael e Lori Fortier fiant istados identifigados comente sodales. McVeigh, simpatizadore de un'organizadura amerigana de dereta istrema e beteranu de sa prima Gherra de su Gurfu, aiat fatu detonare unu càmiu nolitadu Ryder prenu de isprosivu aparcadu in cara de su fraigu. Su cumpanzu cospiradore de McVeigh, Terry Nichols, aiat assìstidu in s'amaniadura de s'inzinnu. Motivadu dae s'òdiu suo chirru a su gubernu federale e amargadu dae su chi pro isse fiat istada una zestione mala de s'arrocu de Waco de 1993 e de s'intzidente de Ruby Ridge de 1992, McVeigh aiat fatu in manera chi sa die de s'atentadu torraret a pare cun su de duos annales de s'isparatòriu mortìferu chi aiat postu agabu a s'arrocu de Waco[12][13].

S'incherta ufissiale, cunnota comente “OKBOMB”, fiat istada s'imbestigadura penale prus manna in s'istòria amerigana. Azentes de s'FBI aiant realizadu 28.000 pòrrogos, acumassende prus de tres tonnelladas de proas e collende milli milliones de informaduras[14][15][16]. Sos bomberis fiant istados protzessados e cundennados in su 1997. A McVeigh l'aiant zustissiadu peri inzetura letale s'11 de làmpadas de 2001[17], cando chi Nichols fiat istadu cundennadu a sa perpetuada[18]. Michael e Lori Fortier aiant testimonzadu contra a McVeigh e Nichols; a Michael l'aiant cundennadu a 12 annos de presonia pro no aer avèrtidu su gubernu de sos IAA, cando chi Lori aiat retzidu s'immunidade dae su protzessamentu a tràmunu de sa testimonia sua.

Comente cusseghèntzia de s'atentadu, su gubernu ameriganu aiat introduìdu una leze prus severa contraterrorismu in su 1996, pro aumentare sa proteghidura a inghìriu de sos fraigos federales e prebenner atentados terroristas benidores in sa manera narada[19]. Su 19 de abrile de 2000, su Memoriale Nassionale de Oklahoma Cityu fiat istadu dedigadu in su logu de su Fraigu Federale “Murrah”, pro amentare sas bìtimas de s'atentadu. Tzeremònias annuales cummemorativas s'isvilupant a sa matessi ora de sa die in ue si fiat dada s'isprosura.

Riferimentos

[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]
  1. ↑ (IT) OKLAHOMA CITY, CONDANNA PER IL KILLER - la Repubblica.it, in Archivio - la Repubblica.it. URL consultadu su 20 trìulas 2021.
  2. ↑ (IT) Il terrorismo uccide sempre più in occidente, dicono i numeri, in www.ilfoglio.it. URL consultadu su 20 trìulas 2021.
  3. ↑ (IT) Timothy McVeigh e la storia dell'attentato di Oklahoma City, in Il Post, 23 trìulas 2011. URL consultadu su 20 trìulas 2021.
  4. ↑ (EN) "Oklahoma City Police Department Alfred P. Murrah Federal Building Bombing After Action Report" (PDF), in web.archive.org, 3 trìulas 2007. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 3 trìulas 2007).
  5. ↑ (EN) Case Study 30: Preventing glass from becoming a lethal weapon, in web.archive.org, 13 freàrgiu 2007. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 13 freàrgiu 2007).
  6. ↑ (EN) Christopher Hewitt, Understanding terrorism in America : from the Klan to al Qaeda, London ; New York : Routledge, 2003, ISBN 978-0-415-27765-5. URL consultadu su 21 trìulas 2021.
  7. ↑ (EN) Responding to Terrorism Victims - Oklahoma City and Beyond, in web.archive.org, 25 abrile 2009. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 25 abrile 2009).
  8. ↑ (EN) "FEMA Urban Search And Rescue (USAR) Summaries" (PDF), in web.archive.org, 27 cabudanni 2006. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 27 cabudanni 2006).
  9. ↑ (EN) Timothy McVeigh is apprehended, in NBC News, 22 abrile 1992. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 23 cabudanni 2020).
  10. ↑ (EN) The Timothy McVeigh Story: The Oklahoma Bomber — License Tag Snag — Crime Library on truTV.com, in web.archive.org, 29 austu 2011. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 29 austu 2011).
  11. ↑ (EN) Terrorist or Family Man? - US News and World Report, in web.archive.org, 18 santugaine 2012. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 18 santugaine 2012).
  12. ↑ (EN) Militia Groups Growing, Study Says Extremism: Despite negative publicity since Oklahoma bombing, membership has risen, Anti-Defamation League finds., in L.A. Times Archives, 18 làmpadas 1995. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 25 trìulas 2012).
  13. ↑ (EN) McVeigh offers little remorse in letters, in Associated Press, 10 làmpadas 2001. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 27 maju 2012).
  14. ↑ (EN) Serano, Richard., One of Ours: Timothy McVeigh and the Oklahoma City Bombing, pp. 139–141.
  15. ↑ (EN) Lessons learned, and not learned, 11 years later, in NBC News. URL consultadu su 21 trìulas 2021.
  16. ↑ (EN) Hamm, Mark S, Apocalypse in Oklahoma, 1997, p. VII, ISBN 978-1-55553-300-7.
  17. ↑ (IT) Lo sguardo di McVeigh si spegne in diretta tv, in web.archive.org, 20 santugaine 2013. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 20 santugaine 2013).
  18. ↑ (EN) Nichols Gets Life Term for Oklahoma Bombing Role, in www.washingtonpost.com. URL consultadu su 21 trìulas 2021.
  19. ↑ (EN) Antiterrorism and Effective Death Penalty Act of 1996: A Summary, in web.archive.org, 14 martzu 2011. URL consultadu su 21 trìulas 2021 (archiviadu dae s'url originale su 14 martzu 2011).
Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=S%27abasatu_de_Oklahoma_City&oldid=177945"