Sardonicismu
Articulu in nugoresu
Su sardonicìsmu o sardonitzìsmu (dae su latìnu risus sardonicus) est s'ispressiòne de béffe, tzinìsmu o ironìa fata pro mèdiu de paràgulas. Est a divèrsu dae sa fràsia lacònica, ca a custa fàrtat s'intendimèntu sarcàsticu mèda a differèntzia de su sardonitzìsmu.
Orìzine
[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]Sa etimolozìa no est cràra. Sa entzicropedìa de su bizantìnu Suda nàt chi su favèddu bènit dae su grecu sairō (iscrìtu a sa latìna), vèrbu chi descrìvet s'atu de beffàre chind una ghìnna tottu su chi bi at de malu.
Bi at fìntzas un'atera orìzine possìbile, peròe: custa, de acòrdu chin su Oxford English Dictionary, nàt chi sa paràgula bènit dae sa convulsiòne de nèrvios a pùstis de si àer mandicàu un'erba de sa Sardigna (in grecu: Sardō), chi fàchet "àpiu burdu" de nùmene: sos sardos anticos la fachìant ingurtìre a sos mannos chi non bi la podìant fàcher a vìver prus a longu a manéra de los drogàre, prima de nche los ghettàre dae unu trèmene. Custu est su chi nàt puru s'espertu de tradissiònes locales Vladimir Propp in su lìberu suo "Theory and History of Folklore":
| « Tra sos populos antìcos abbéru de sa Sardigna, chi si mutìant Sardi o Sardoni, fit costumàntzia a uchìdere sos bètzos. Sos sardos anticos ridìant a iscracàllios cando uchidìant a sa zente betza issòro. Custa est s'orìzine de su fentomàu risu sardonicu (Eugen Fehrle, 1930), chi oje in dìe bòlet nàrrer unu risu malu, malintragnàu. A lùche de su chi amus iscopèrtu, totu cumìntzat a picare un'atera pìnnica. Su risu acumpànzat su coladòrju dae morte a vìda; fàchet sa vìda e acumpànzat sa nàschida. Tàndo, su rìsu chi accumpànzat sa bochidùra bòrtat sa morte a una nàschida nova, de gài annùddat s'assassìniu, est un'atu de piedàde chi mùdat sa morte ind una vìda nova. » |
Una prìma radìchina de sa paràgula, de càda manéra, bènit dae s'Odissèa de Omèru, in ube Odisseu (Ulisse) tòrrat a Ìtaca e cumìntzat a risitàre "sardonicamente" cara a unu de sos ispasimàntes de sa muzère sua chi lu bòlet attaccàre. Dae su grecu sardónios, tando, sa paràgula est colàda a su latìnu sardonius e, dae cùghe, a totus sas atteras lìmbas (pro esèmpiu, su frantzèsu sardonique, s'inglèsu sardonic, su tedescu sardonisch, s'italiànu sardonico, su sardu sardónicu e gài sichìnde).