Terremotu de su Friuli

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Imagine de sos fàbricos distruidos dae su terremotu
Mapa de s'intensidade de su sisma

Su terremotu de su Friuli fiat istadu unu sisma acontèssidu su 6 de maju de 1976, a sas noe e duos minutos de sero, chi aiat còrfidu su Friuli e sos territòrios inghiriadores.

Sa zona prus afetada fiat istada sa chi s'agatat a su nordu de Ùdine, cun s'epitzentru macrosìsmigu situadu intre sas comunas de Gemona e Artegna, in sas probianias de sa logalidade de Lessi, cun fortza aguale a 6,4 de sa mannitùdine mamentu e cun intensividade aguale a su de deghe grados de s'iscala Mercalli. S'epitzentru istrumentale fiat istadu prus a s'uestu, intre Taipana e Lusevera. Pro una pretzisura prus manna, b'at istùdios bariados subra de s'epitzentru. Addae de sos duos epitzentros ipotètigos fontomados, est meda credibilizada finas sa tesis chi s'epitzentru siat istadu in su grupu de su monte Chiampon, a probe de Pradielis e Cesariis. S'USGS priorizat una teoria diferente, est a narrer chi s'epitzentru siat istadu in sa badde Resia.

Sos dannos fiant istados ismanniados dae sas cundissiones particulares de su solu, dae sa posissione de sas biddas còrfidas, belle totus postos in su pitzu de arturas, e dae su tempus mannu de sos fraigos. Sas biddas abarradas destruìdas, difatis, aiant sufertu dannos notàbiles in sa prima e in sa segunda gherra mundiale, a sa diferèntzia de San Daniele del Friuli chi, mesudestruìdu dae sos bombardamentos abiàtigos de su 1944, aiat dèvidu refraigare su bonu de s'istrutura sua urbana cun critèrios modernos; sa bidda, in onzi manera, aiat tentu dannu mannu in su patrimòniu suo artìstigu, cun sa devastadura de sas crèsias e de sos palatzos antigos de faghinzu medievale, e s'istrampada de una zunta de fraigos de s'arrodu istòrigu aiat provocadu medas bìtimas.

Sa trèmida, serata in totu su Nordu de s'Itàlia, aiat leadu in petus printziparmente 77 comunas italianas, cun dannos, belle chi meda prus limitados, pro una pobuladura totale de unos 80.000 abitadores, provochende, petzi in Itàlia, 989 mortos e addae de 45.000 senadomos. Finas sa zona de su badde de susu e de mesania de su riu Isonzu, tando in Jugosràvia e oe in Isrovènia, fiat istada còrfida, mescamente pro su chi prendet sas comunas de Tolmino, Caporetto, Canale d'Isonzo e Plezzo.