Binos de sa Sardigna

Articulu in nugoresu

Mapa topografica de s'isula.

Su binu sardu est fentomàu pro tènner bonas cunditziones climaticas, una tradissione millenaria e una variedade manna, chi b'andat dae binos autòctonos a atteros importàos dae sa Catalugna e sa Toscana.

Sa produssione prus manna est cussa de sos binos de buffare a mesa. Sas denominassiones de orìzine de prus impòrtu sun cussas de s'Alighèra (DOC Alghero) e sa granàtza de Aristanis. Su Vermentìnu de Caddura (Vermentino di Gallura) est a commo s'unicu chi tènzat una denominassione de orizine superiore DOCG (denominassione de orizine cuntrollada e garantìa).

Istòria

Bìnzas de Sella&Mosca, a nord de s'Alighera.

Chin tottu probabilidade, sa vitis vinifera fit una pranta autòctona. Si credet chi sos punicos sìan istàos sos primos a ispàrgher sa curtura de binu in Sardigna, a cumintzare dae sas colunias de Tharros e Karalis, e a nde promògher su cummèrtziu e mercadùra. Sos romanos anticos aìan isvilupàu galu de prus custu settore, istabilizànde a su matessi tempus sa produssione issoro pro chi cussa sarda non podìat nòcher a sa viticurtura propia de Roma.

A pùstis de sas imbasiònes barbaras, su cultìbu de màdria si torrat a facher chin sos bizantinos, chi b'an a introduìre sa marvasìa in sos trettos de Bosa e Casteddu dande fìntzas regulas pro su chi pertòccat sa produssione de binu.

In su periodu de s'Edade de Mesu, su cultibu de madria at connottu unu isvilùpu mannu chin s'indipendentzia judicale, mascamènte in s'Aristanesu in ube sa produssione fit bene suzeta a regulamentos e Lianora de Arbaree proibìat su mantènner bìnzas male curtibàdas.

Chin su dominiu ibericu de sa Sardigna, s'isula connoschet s'imprèu de granàtza (in cadelanu garnatxa, in italianu vernaccia e in Sardigna menzus connòttu chin su lùmen de cannonàu), marvasìa de trìdicu sardu (vermentino) e carignanu, chi commo sun variedades tradissionales de su tottu. Sos piemontesos an fravicàu una siènda, Sella&Mosca, de sutzèssu mannu.

A commo, sa superfìtze est imminorigàda meda, arribànde a unos 40.000 ettaros ebbìa.