Antoni Ballero

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Antoni Ballero, "Autoritratto al sole", 1908

Antoni Ballero (Nùgoro, 16 de cabudanni de su 1864Tàtari, 19 ghennàrgiu de su 1932) est istadu unu pintore, iscritore e fotògrafu sardu.

Personalidade creativa e polièdrica, in su sèculu de su 1900 est istadu unu de sos protagonistas, in paris cun Frantziscu Ciusa, Gràtzia Deledda, Bustianu Satta e àteros de sa chi est connota cun su nùmene de “Atene Sarda”.

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

A pustis de àere acabadu su litzeu clàssicu in Casteddu, in su 1886 at iscritu su romanzu Don Zua, storia di una famiglia nobile nel centro della Sardegna[1], chi est istadu a pustis publicadu in su 1894, ma s'interesse suo s'at indiritzadu in presse cara a sa pintura.[2]

Fintzas si aiat imparadu a sa sola, at insegnadu disinnu in medas iscolas de su Regnu, in Nùgoro, in Messina e a sa fine in Tàtari, in ue at tramudadu a pustis de su cojuiu cun sa faentina Ofelia Verzelloni, fintzas issa pintora e insegnante, de trinta annos prus giòvana.[2]

In su 1896 aiat pigadu parte, cun duas pinturas, a una mustra colletiva de artistas sardos in Tàtari. A pustis at biagiadu in su continente, bisitende in Torinu s'Espositzione internatzionale de arte decorativa moderna in su 1902 e, in su 1903, sa Biennale de Venètzia, in ue at connotu Giuseppe Pellizza da Volpedo, chi at torradu a adobiare àteras bortas e cun su cale at mantentu unu raportu epistolare.[3]

Semper in su 1903 ant espostu un'autoritratu minore suo in Gènova, in una mustra de sa Sotziedade Promotora de Bellas Artes. In sos annos sighentes sas pinturas suas sunt istadas espostas torra in Gènova, in Firenze, in Nàpoli, in Casteddu, in Milanu e in Torinu.[2] In custa ùrtima tzitade at pigadu parte a sa Cuadriennale de su 1908 cun su cuadru Autoritratto al sole (Autoritratu in su sole), unu de sos prus connotos ca est istadu publicadu dae Sonzogno in sa Grande Enciclopedia Popolare,[4] e a pustis in cussas de su 1917 e de su 1923.

Immàgines de sos traballos suos las at publicadas fintzas Vittorio Alinari in su reportage suo In Sardegna,[5] [6] de sa Sotziedade Editoriale Italiana in su volume La vita rustica della Sardegna rispecchiata nella sua lingua de Max Leopold Wagner[7] e carchi rivista che a La Cultura Moderna de sa Vallardi e L'illustrazione italiana.

S'arte pitòrica sua, cunformada a sa traditzione, at tentu s'influèntzia de Pellizza da Volpedo, e pro unu tantu at aderidu a sa currente divisionista. At connotu fintzas sos pintores costumbristas ispagnolos chi sunt abarrados in Atzara e chi at acasagiadu.[8]

Sos sugetos de sas pinturas suas, in paris cun sos paesàgios de sa Barbàgia, sunt a s'ispissu iscenas de gènere folclòricu, pastores, fèminas in bistimentas traditzionales, ritos populares. Apassionadu de fotografia, caturaiat cun s'obietivu sas immàgines chi a pustis, in istùdiu, diat àere torradu a elaborare in sa tela. Non pro àteru, medas foto suas ant cunservadu unu balore documentarìsticu de annotu.[2]

In paris a sas pinturas a ògiu e a abbarolu, su talentu suo s'at espressadu galu mègius in sos disinnos in biancu e nieddu chi realizaiat a china cun un'intretzu de lìnias definidu “a ghirigoru”[9] e chi siglaiat cun un'arangileddu pèndulu a s'acabu de sa firma sua.[2][10]

Partinde dae su 1924, Ballero at torradu a iscobèrrere sa tècnica de su monotipu, realizende immàgines a colores puros e lèpios.[2]

Est mortu a sessantasete annos in Tàtari.

Sas òperas suas sunt espostas in su Museu Natzionale Sanna in Tàtari e in unos àteros museos de sa Sardigna, e àteras galu sunt cunservadas in colletziones pùblicas e privadas in Itàlia e in s'èsteru.[2][11]

Notas[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. (IT) Don Zua, storia di una famiglia nobile nel centro della Sardegna : Vol. I. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016 (archiviadu dae s'url originale su 20 nadale 2016).
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 (IT) Maria Grazia Scano Naitza, Antonio Ballero, in www.leviedellasardegna.eu. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016.
  3. (IT) Ballero e Pellizza da Volpedo uniti dall'amore per la pittura - La Nuova Sardegna, in Archìviu - La Nuova Sardegna. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016 (archiviadu dae s'url originale su 28 santandria 2019).
  4. (IT) Ministero per i Beni e le Attività Culturali, MUSA Museo Sassari Arte, in www.pinacotecamusa.it. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016.
  5. (IT) Vittorio Alinari, In Sardegna, in web.tiscali.it. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016.
    «Fra le conoscenze fatte a Nuoro notevole è quella di un artista, Antonio Ballero, professore di disegno in quel Liceo. Ne visitai lo studio, vidi dei quadri importanti, riproducenti costumi e cerimonie del Nuorese e ne ebbi anche dei bozzetti che riproduco qui con piacere perché appunto rappresentanti scene sarde molto caratteristiche. / Intre sos adòbios fatos in Nùgoro notèvole est cussu cun un'artista, Antoni Ballero, professore de disinnu in cussu Litzeu. Nd'apo bisitadu s'istùdiu, apo bidu cuadros de importu, chi riproduiant costùmenes e tzerimònias de s'àrea de Nùgoro e apo fintzas retzidu botzeddos chi còpio inoghe cun cuntentesa ca difatis rapresentantes iscenas sardas caraterìsticas meda.».
  6. (IT) Vittorio Alinari, In Sardegna: note di viaggio, in opac.bncf.firenze.sbn.it, Alinari, Firenze, 1915. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016 (archiviadu dae s'url originale su 20 nadale 2016).
  7. (IT) La vita rustica della Sardegna rispecchiata nella sua lingua. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016 (archiviadu dae s'url originale su 25 freàrgiu 2021).
  8. (IT) IsreSardegna - Attività - Mostre - Dipinti e sculture, in www.isresardegna.it. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016.
  9. Pro sa definitzione de Raffaello Delogu (àteros lu mutint "a aneddeddos"("a ricciarelli")). Àteras informatziones si podent agatare pompiende s'ischeda chi pertocat a su retratu de Juasinta Tinnura.
  10. (IT) Antonio Ballero - Ritratto di Juasinta Tinnura, in ROAD.NS. URL consultadu su 17 ghennàrgiu 2016.
  11. "Nel 1910 ... il dipinto divisionista Pane altrui viene acquistato dal borgomastro di Bruxelles, Carlo Buls, critico e collezionista d’arte." / "In su 1910 ... sa pintura divisionista Pane altrui benit comporada dae su borgomastru de Bruxelles, Carlo Buls, crìticu e colletzionista de arte." Maria Grazia Scano Naitza (òpera tzitada).

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Ligàmenes esternos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Controllu de autoridadeVIAF (EN8184897 · ISNI (EN0000 0000 6157 6629 · CIRIS (IT713 · GND (DE118848771 · LCCN (ENn88054168 · SBN (ITCAGV015164 · SUDOC (FR175860440 · WorldCat Identities (ENn88-054168