Autodeterminatzione

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Manifestàda de sos indipendentistas cadelànos in su 2012.

Su printzìpiu de autodeterminatziòne de sos pòpulos affìrmat su derèttu de unu populu in sutta de domìniu istrànzu a si picàre s'indipendèntzia, a istàre chind un'àtteru istadu o, a dòntzi modu, a pòder isseperàre su rezìme polìticu chi issos bòlen.

Custu printzipiu est una lèze de su derettu internatzionale generale, est a nàrrer una leze chi sos effettos giuridicos suos bàlen pro tottu sa Comunidade de sos Istados. In prus, custu printzipiu est fìntzas una leze de ius cogens, ovverosiat unu derettu e printzipiu màssimu de su derettu internatzionale, e mal'a iscantzellàre pro mèdiu de cunventziònes internatzionales. Comente càpitat pro tottus sas lezes de su derettu internatzionale, fintzas cussu de autodeterminatzione lu ratìfican lezes internas a sos istados, pro esempiu in Italia sa L.n.881/1977, e balet che leze de Istadu chi balet de prus de su derettu internu (Cass.pen. 21-3 1975).

Istòria[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Dae s'Ottichèntos in susu s'Europa, s'America e su restu de su mundu an connottu sa dottrìna politica de su natzionalismu, chi fit tantu forte dae arribare a sos duos istados, tando sìmbulos de sa pelèa ideologica, chi an cambiau s'istoria contemporanea, ovverosìat sos Istados Unidos chin Thomas Woodrow Wilson e s'URSS chin Vladimir Lenin. Issos an reconnòttu su printzipiu in duas maneras differentes, s'unu mascamènte chin sos fentomàos "14 puntos" e sa nàschia de sa Sociedade de sas Natziones, s'atteru chin s'ispìnta de s'Internatzionale de Tres chi, pro esèmpiu, aìat custrìntu su Partidu Comunista Sudafricanu a sìche lassàre a pàlas sa polìtica filo-bianca pro su derettu de sa populatzione nighèdda a gubernare. Ambosduos sun pares, ca an dèpiu fàcher passos addaesècus in favòre de issèperos meda realpolitik: bàstet bìer sa nova làcana geopolitica chi ch'aìat essìu a s'accabbu de sa prima gherra mundiale, oppùru su fattu chi s'URSS reconnoschìat su derettu in chistiòne a sas Repùbricas suas, fràncu non lu pònner in pratica mai fìntzas a su tempus de sa Perestrojka. Su printzipiu de autodeterminatzione de sos populos si at isviluppàu de manera unu pacu prus cumprìa in sa secùnda meitàde de su Novichèntos, in su 1945 a s'accabbu de sa secunda gherra mundiale. Est istàda s'Organitzassione de sas Natziones Unìas (ONU) in particulare a nde promògher s'isvilùppu in ìntro de sa Comunidade de sos Istados.