Domo Savoja

Artìculu in LSC

Istemma

Domo Savoja est una de is prus antigas e importantes dinastias de Europa. S'orìgine sua est atestada giai dae sa fine de su de 10 sèculos in su territòriu de su Regnu de Borgogna, in ue fiat infeudada de sa Contea de Savoja, artziada a pustis a Ducadu in su de 15 sèculos. In su matessi sèculu, cun s'isperdidura de sa dinastia de is Lusignano, aiat otentu sa corona titulare de is regnos crusados de Tzipru, Gerusalemme e Armènia

In su de 16 sèculos tzirca aiat iscostiadu is interèssios territoriales e econòmicos suos dae is regiones alpinas cara a sa penìsula italiana (comente a testimoniadu dae su tramudamentu de sa capitale de su ducadu dae Chambéry a Torinu in su 1563). A sos cumintzos de su de 18 sèculos, a concluida de sa gherra de sutzessione ispagnola, aiat otentu s'efetiva dignidade règia, a primu in su Regnu de Sitzìlia (1713), a pustis de carchi annu (1720) iscambiadu cun cuddu de Sardigna.

In su de 19 sèculos s'at postu a cabu de su movimentu de unificatzione natzionale italianu, chi aiat batidu a sa proclamatzione de su Regnu de Itàlia su 17 martzu 1861. Dae custa data e fintzas a su mese làmpadas de su 1946, cando su referendum subra sa forma istitutzionale de s'Istadu aiat decretadu s'abolitzione de sa monarchia in favore de sa repùblica parlamentària, fiat istada sa Riale Domo de Itàlia. A foras de sa penìsula italiana, su duca Amedeu de Savoja-Aosta est istadu annotamala re de Ispagna de su 1870 a su 1873, cun su nùmene de Amedeu I de Ispagna.

Durante su regìmene totalitàriu de Benito Mussolini, sa dinastia aiat otentu formalmente cun Vitòriu Emanuele III sas coronas de Etiòpia (1936) e de Albània (1939) in unione personale, mentras in su 1941, cun su duca Aimone de Savoja-Aosta, fintzas sa corona de Croàtzia. Custos ùrtimos tìtulos ant sessadu comente si siat definitivamente in su 1945, cun s'assetu internatzionale sighidu a sa fine de sa segunda gherra mundiale.

In su 1947, su de 13 Disponimentos Transitòrios e Finales de sa Costitutzione de sa Repùblica Italiana at dispostu s'esìliu de sos ex-res e de sos discendentes mascros issoro. In su 2002, in bista de sa burradura de su de 13 Disponimentos, Vitòriu Emanuele de Savoja e su fìgiu suo Emanuele Filiberto de Savoja ant giuradu pro iscritu "fidelidade a sa Costitutzione republicana e a su presidente nostru de sa Repùblica". In su 2003 sos de iscratza de domo Savoja ant pòdidu torrare a Itàlia.