Impèriu coloniale Olandesu
Artìculu in LSC
S'Impèriu olandesu (o neerlandesu), o Impèriu coloniale olandesu, est su nùmene dadu a sos diversos territòrios controllados dae sos Paisos Bàscios intre sos de 17 e su de 20 sèculos.
Sos Paisos Bàscios sunt istados su de tres istados europeos a istabilire un'impèriu globale coloniale foras de Europa continentale. S'abilidade sua pro cummertziare e pro su trasportu de mertzes, unidu a s'undada de natzionalismu e militarismu chi aiat sighidu a s'indipendèntzia dae Ispagna, ant agiudadu a s'impresa. A costadu de sos britànnicos, sos olandesos aiant acumuladu a comentzu poderios coloniales in sa base de su colonialismu capitalista de sas cumpannias, cun su domìniu de sa Cumpangia Olandesa de sas Ìndias Orientales. S'interventu deretu de s'istadu in s'impresa coloniale dd'aiat fatu prosperare. Is cummertziantes e is marineris olandesos puru aiant pigadu parte a s'undada de esploratziones chi aiat sighidu durante is de 16 e de 17 sèculos e, mancari is olandesos aiant iscobertu mannos territòrios gràtzias a iscobridores comente Willem Barentsz, Henry Hudson, Willem Janszoon e Abel Tasman in s'Árticu e in Otzeània, custos territòrios non fiant arribados a fàghere parte de s'Impèriu coloniale olandesu.
Su pòdere navale de s'Olanda creschiat im presse, arribende a si cunvèrtere a sa fine de su de 16 sèculos in una potèntzia marìtima de Europa. Durante su de 17 sèculos si fiant cunvèrtidos in potèntzia dominadora de sos mares, arribende a dominare su cummèrtziu marìtimu durante totu sa segunda metade de su sèculu. Puru durante custu sèculu si produit sa froridura culturale olandesa, connota che s'Edade de Oro olandesa.
Is olandesos ant pèrdidu manna parte de sas colònias issoro, gasi comente s'istadu de potèntzia mundiale in is manos de sos britànnicos cando sa *metròpoli fiat istada atacada dae is esèrtzitos frantzesos durante sas Gherras Rivolutzionàrias. S'Olanda at passadu a èssere una provìntzia frantzesa durante su «Perìodu frantzesu», dae 1795 finas a 1814. Cun sa Restauratzione de s'Europa, Olanda si fiat annessionada su Bèlgiu e aiat pòdidu mantènnere suta su domìni suo parte de s'Impèriu, su restu l'aiat dèpidu tzèdere a s'Inghilterra, prus in cuncretamente aiat pòdidu mantènnere suta su domìniu suo sas Ìndias Orientales Olandesas: s'Indonèsia, su Suriname e sas Antillas Olandesas, impèriu chi aiat pòdidu mantènnere finas a sa ruta de s'Imperialismu Europeu, durante sa segunda metade de su de 20 sèculos.