Limba napulitana

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Isparghidura

Su napulitànu (napulitano) est un'idioma romanzu chi, paris chin s'italianu, faveddan in tottu s'Italia de zòsso, in Campania, Basilicata, Calabria de sùsu, Abrutzu, Molise, Puglia e sa parte de Latziu chi est a làcana chin sa Campania: ovverosìat, tottus sas terras chi tando fachìan parte de su Regnu de sas Duas Sitzìlias in sa banda de su faru de Messina, in ube sa limba natzionale fit appuntu su napulitanu, mèntras chi prus a zosso bi fit su sitzilianu.

In su seculu de XVI re Ferdinando su Cattolicu aìat impostu su castiglianu che nova limba uffitziale e su napolitanu, a libellu amministrativu, toppicabat in sos uffitzios de dipromatzia e in sos funtzionarios prùbicos: su cardinale Girolamo Seripando, in su 1554, aìat isseperàu de che bocare su napulitanu foras dae cùghe puru, ponèndeche su toscanu. Pro seculos su napulitanu est istau unu ponte tra su mundu classicu e cussu modernu, isparghinànde sa moda de s'<<amor cortese>> in sa poesia otzidentale, su tragicomicu (Vaiasseide, Pulcinella); in prus, in napulitanu b'an iscrittu pro sa prima bìa sos contos prus connottos de sa curtura europea moderna e premoderna, comente Chisinèddula e sa Bella Addormentada. Oje su napulitanu si connoschet pèri tottu su mundu pro sas cantones folkloricas chi li ziran a tundu.

Naturalmente su veru napuletanu est faveddau in Napoli, ispetzialmente in sos riones populares de Napoli. Sa limba napulitana tenet una litteradura importante in prosa, su teatru de Eduardo De Filippo, in poesia, de Totò e ateros, e in sa cantone dae su 1600 a oje, connotta in tottube.