Richard Nixon

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Retratu de Richard Nixon

Richard Milhous Nixon (9 de ghennarzu de 1913 - 22 de abrile de 1994) est istadu su de 37 Presidentes de sos Istados Unidos. Est abarradu in funtziones dae su 1969 a su 1974, addaghi fiat istadu su primu, e finas a como ùnigu, presidente demissionàriu de s'istòria. Nixon fiat istadu anteriormente deputadu e senadore repubrigadu de sos IUA pro sa Califòrnia, gasi che su de 36 Bitzepresidentes de sos Istados Unidos dae su 1953 a su 1961.

Biografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Nixon fiat nàschidu in Yorba Linda, Califòrnia. Si fiat indutoratu in su Whittier College in su 1934 e in s'Universidade Duke de Deretu in su 1937, torrende a Califòrnia pro fagher pràtiga de matèrias legales. Isse e muzere sua, Pat Nixon, si fiant tramudados a Washington pro traballare pro su gubernu federale in su 1942. Posteriormente, aiat servidu in sa Marina Istadunidesa in tempus de sa segunda gherra mundiale. Nixon fiat istadu elèghidu in Califòrnia a sa Càmara de sos Deputados in 1946 e a su Senadu in su 1950. Fiat istadu su cumpanzu de currera de Dwight D. Eisenhower, su candidadu presidentziale de su Partidu Repubriganu in sas eleghiduras de su 1952. Nixon fiat istadu su bitzepresidente pro otu annos. In sas eleghiduras de su 1960, si fiat candidatadu a sa presidèntzia pro sos repubriganos, perdende pro pagos botos dae John F. Kennedy su candidadu democràtigu. In su 1962, si fiat candidatu a sa gubernadoria de sa Califòrnia, resurtende aguarmente derrotadu. In su 1968, aiat curtu torra pro sa presidèntzia e aiat bintu.

Nixon aiat postu agabu a s'interventu de s'armada de sos IUA a su Bietnamu in su 1973. Sa bìsita de Nixon a sa Repùbriga Pobulare Tzinesa in su 1972 aiat abertu sas relassiones dipromàtigas intre ambas nassiones, e in su matessi annu isse aiat incaminadu sa distensura e sa sinzadura de su Tratadu Contra a sos Mìssiles Balìstigos cun s'Unione Soviètiga. In su terrinu nassionale, s'amministradura sua aiat aprigadu su prus polìtigas de tràmuda de su podere dae Washington a sos Istados cunfederados. In mesu de s'àteru, aiat lantzadu initziativas pro cumbater su cancru e sas drogas illegales, aiat impostu su cuntrollu de sos salàrios e de sos prejos, aiat apostivigadu sa desegregadura de sas iscolas in su Suddu, aiat postu a sa pràtiga reformas ambientales e aiat introduìdu una lezisradura pro reformare s'assistèntzia mèdiga e sotziale. Mancari èsseret istadu isse su presidente a sos tempos de sos ses isbarcos a sa luna printzipiados dae Apollo 11, aiat sustituìdu s'isproradura de s'ispàtziu in echipazos umanos cun missiones de timanzeras. Fiat istadu reelèghidu a maremotu in su 1972.

Su segundu mandadu aiat bidu sa crisis in su Levante Probianu, chi nch'aiat zutu in fatu un'embargu petrolìferu e su reincaminamentu de su protzessu de paghe, gasi che una filera sighida de reveladuras a pitzos de s'iscàndalu de su Watergate. S'iscàndalu si fiat ismanniadu costende su bonu de s'arrimu polìtigu a Nixon e, su 9 de austu de 1974, aiat demissionadu in bista de sa perspetiva de una posta a suta de acusa e unu deponimentu belle seguros. A pustis de sas demissiones suas, fiat istadu grassiadu dae Gerald Ford, su sutzedidore suo. In tempus de su zubilamentu suo, su traballu de Nixon comente òmine de Istadu ispertu, cun s'iscritura de noe libros e sa realizadura de numerosos biazos a logu istranzu, aiant cuntribuìdu a reabilitare s'imàzine sua pùbriga. Su 18 de abrile de 1994, aiat sufertu unu corfu debilitadore, e bator dies prus a tardu fiat mortu a sos 81 annos de edade.