Colònia istiale
Sa Colònia istiale in Itàlia naschet in su 1822 a initziativa de s'Ispidale de Luca, chi amàniat in Biarezu una colònia pro sos pitzinnos de carrera. A bias de sa metade de su milliotughentos, sos istranzadorzos marinos sunt prus de chimbanta, ubigados in Tuscana, Emìlia e Romanna. Addae de sas colònias marinas, naschint finas sas colònias montaresas: sa San Marco de Pedavena, oe in intro de su Parcu Nassionale de sas Dolomitas Bellunesas, est fundada in su 1898. In tempus de sa prima gherra mundiale, sa Rughe Ruja intensivat s'interessu pro custas initziativas e in su 1928 sas colònias sunt cunfiadas a s'Òpera Nassionale pro sa Maternidade e sa Pitzinnia.
In tempus de su fassismu, sas colònias sunt intensivadas e aderetadas a pitzinnos e piseddos cun s'intentu de sustentare sas famìlias prus pagu bussantes e cumbidare unu tempus de atividade fìsiga e lùdiga pro sas zeneraduras benidoras. Una de sas colònias marinas prus grandes e importantes realizadas in cussu tempus fiat istada cussa fraigada in Gaeta, in sa praja de Serapo, leende su nùmene de Alessandro Italico Mussolini, nebode de su Dutze e Aderetadore de s'Òpera Nassionale Balilla, obitadu a s'edade de binti annos. Sa colònia fiat istada destruìda in sa segunda gherra mundiale dae sos alemannos, chi temiant chi s'isbarcu alliadu si daret a sa praja de Gaeta prus a prestu chi a sa de Anzio, in ue fiat acontèssidu in realidade.
A pustis de sa segunda gherra mundiale, est recunnotu su caràtere formativu e emantzipadore de sas colònias, chi no ant a esser prus aderetadas petzi a sas fascas prus bassas. Zai moende cun sos annos setanta de su sègulu coladu, intrant a sa cumpetèntzia de sas amministraduras (comunas e comunidades montaresas) e sas entidades pùbrigas. Sende gasi, a dies de oe sa colònia tirat a esser cussiderada un'istituimentu superadu e su tèrmine “colònia istiale” est impreadu pagu a beru, sustituìdu dae “abarradas istiales” o “abarradas istiales pro minores de edade”, istruturas a sa dissiplina prus pagu rìzida chi sas colònias tradissionales.
Una de sas primas colònias istiales realizadas in Itàlia est sa Colònia 12 Stelle de Cesenatico.