Natzionalismu sudtirolesu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Bandèra de su Tirolu de Zòsso.

Su natzionalismu sudtirolesu est una currente politica e sotziale chi pùnnat a s'indipendèntzia dae s'Italia pro torràre a intràre in Àustria, chi li est a làcana. A commo, b'at fìntzas grùstios chi sun a favore de un'istadu liberu de su Tirolu de Zòsso reconnòttu comente natzione.

Su movimentu sudtirolesu de indipendentzia (in tedescu Südtirol Unabhängigkeitsbewegungis) tènet sa resones suas ind un'identitade chi dae seculos est sèmper istàda prus a cùrtzu a cussa tedesca e germanofona chi nono a cussa italiana, mancàri chi s'Italia s'apat conchistàu sa regione a s'accàbbu de sa prima gherra mundiale. Pro custu b'at àpiu tensiones chi sun iscopiàdas dae cando su fascismu in sos annos de binti aìat cumintzàu chin su prozettu suo de italianitzassione (Italianisierung), fachèndeche accudìre in su trettu italianos a bella posta pro nche bocàre sa populassione de limba tedesca. A s'accabbu de sa secunda gherra mundiale s'Italia aìat reconnottu che regione autonoma su Tirolu de Zosso in su 1948, ma non fit galu bastànte: in sos annos '50 cumintzèit a si formare unu comitàu de liberassione militante sudtirolesa, su BAS (Befreiungsausschuss Südtirol), chi nch'at fattu rùgher a sonu de bombas sas infrastrutturas e munumentos pesàos a s'epoca fascista; una tzentrale elettrica rughéit a terra in su notte chi si connoschet comente "Notte de Focos" (Feuernacht). B'at nàschiu fìntzas numeru mannu de partidos natzionalistas de cada zenìa, mancàri chi su chi tenet prus cunsensu siat s'autonomista SVP (Südtiroler Volkspartei).

Nàchi a pàrrer de istìmas austriacas s'indipendentzia la dìat bòler su 54% de sos sudtirolesos chi favèddan tedescu e ladìnu, ma fìntzas unu numeru mannu de italianos chi vìven in cùghe li dìan dare apòzu, pro unu totale de su 46% a favore de sich'essìre dae s'Italia.