Prokaryota

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Prokaryota
Immàgines de genias vàrias de procariotas
Classificatzione sientìfica
Domìniu	Prokaryota
Regnos	Archaea - Bacteria

Cun procariota o procariote (taxon Prokaryota) s'inditat su domìniu chi incluet is microorganismos costituidos dae tzèllulas procariotas, est a nàrrere, tzèllulas chi presentant un'ADN dispèrdidu in su tzitoplasma, sende chi non portant nùcleu tzellulare. Su tèrmine derivat de su gregu: πρό-(pro-), "in antis de" + κάρυον (carion), "nou" o "mèndula", in relatu cun sa farta de su nùcleu tzellulare.​ Su domìniu est costituidu issu etotu dae duos regnos dislindados: Archaea e Bacteria.

Is procariotas o organismos procariotas ant retzidu denùmenatziones vàrias comente Batèriu, Monera e Schizophyta, segunde de sos autores e de is sistemas de classificatzione. Àteros trèmenes usados sunt istados Mychota, Protophyta e Procaryotae.

Is procariotas sunt unitzellulares, francu carchi casu comente is Mixococcales, intre is cales unos cantos tenent tapas multitzellulares in su tziclu de vida. In àteros casos formant colònias mannas, comente in is Cyanobacteria. Is procariotas si caraterizant pro non presentare nùcleu tzellulare, mitocòndrios ne àteros orgànulos. Sa sutapartzidura de sa tzellula est fitiana in su mundu procariota in forma de cumpartimentos, unos delimitados dae proteinas e àteros delimitados dae lipidos. Sunt microorganismos chi possedent unu solu cromosoma denumenadu nucleoide, sa riprodutzione est asessuale peri fissione binària, tenent una bariedade manna de metabolismes e b'ant ispètzies adatadas a totu casta de ambientes, fintzas is prus estremos. Si càrculat chi s'agatent unos 5×10³⁰ procariotas in su mundu.