Repùblica Populare de Polònia

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Repùblica Populare de Polònia
Bandera
Datos amministrativos
Limbas ufitziales	Polacu
Limbas chistionadas	polacu, casciubu, islesianu
Innu	Mazurek Dąbrowskiego
Capitale	Varsàvia
Polìtica
Forma de Istadu	Istadu sotzialista totalitàriu
Forma de guvernu	Repùblica parlamentare unitària marxista-leninista monopartìtica
Nàschida	1947
Càusa	Costitutzione minore de su 1947
Fine	1989 cun Wojciech Jaruzelski
Càusa	Rivolutziones de su 1989
Territòriu e populatzione
Mannària màssima	312.685 km² in su 1989
Populatzione	37.970.155 in su 1989
Economia
Valuta	Złoty
Religione e sotziedade
Religiones prus mannas	Catolitzèsimu e ortodossia
Religione de Istadu	Ateismu de istadu
Evolutzione istòrica
Istadu antepostu	Guvernadoradu Generale
Istadu imbeniente	Repùblica de Polònia
Como est parte de	Polònia

Sa Repùblica Populare de Polònia (in polonesu: Polska Rzeczpospolita Ludowa) est istadu s'Istadu sotzialista istabilidu in s'entidade istatale chi atualmente currespondet a sa Polònia a pustis de s'acabu de sa Segunda Gherra Mundiale.

Giai a curtzu de su fine de sa Segunda Gherra Mundiale is fortzas de s'Esèrtzitu Tedescu fiant istadas bogadas dae su territòriu polacu gràtzias a s'arribu de s'Armada Ruja de s'Unione Soviètica. Sa cunferèntzia de Jalta aiat santzionadu sa formatzione provisòria de unu guvernu de coalitzione pro-comunista polacu. Medas fiant istados is polacos chi aiant bidu in custu acòrdiu una traitoria, francu de èssere custa solutzione una forma pro acuntentare su cabu sovièticu Josif Stalin. Su guvernu nou istabilidu in Varsàvia aiat ammanniadu su pòdere e in pitzu a duos primos annos su Partidu Operaju Unidu de Polònia (PZPR/POUP), suta su cumandu de Bolesław Bierut, aiat pigadu su controllu de su paisu chi si fiat fatu aici parte de su ròdiu de influèntzia de su pòdere sovièticu in s'estu de Europa cun sa concluida sa Segunda Gherra Mundiale.

A pustis de sa morte de Stalin in 1953 fiat acontèssida in Europa de s'Est un'època de isastragadura permitende su guvernu de una cambarada prus liberale de is comunistas polacos ghiados dae Władysław Gomułka. Sa Polònia aiat gosadu de unu perìodu de istabilidade relativa in is deghe annos a sighire, ma a sa metade de is annos 1960, aiant comintzadu a aumentare is dificultades econòmicas e polìticas. In su mese de nadale de su 1970, su guvernu aiat annuntziadu ispantosamente aumentos fortes in is prètzios de is alimentos fundamentales in unu tentativu de evitare su collassu econòmicu. A totu custu fiat sighida una undada de mobilitatziones populares contra custos aumentos. Su guvernu aiat inchingiadu unu programa econòmicu chi aiat produidu un'artziada subitana in is livellos de vida, ma chi fiat duradu pagu tempus una borta chi fiat comintzda sa crisi de su petròliu de su 1973. In in annos 1970 su guvernu de Edward Gierek fiat istadu fortzadu a sa fine a artziare is prètzios, cosa chi aiat batidu a un'undada noa de protestas pùblicas.

Custu ciclu aiat paradu cun sa nùmena in su 1978 de Karol Wojtyła comente a. Custa eletzione no ispetada aiat tentu un'efetu eletrizadore subra s'opositzione a su comunismu in Polònia. A cumintzu de su mese de austu de su 1980, un'undada noa de manifestatziones ghiada dae s'eletritzista Lech Wałęsa, intre àteros, fundadore de su sindacadu indipendente "Solidarność", aiat fortzadu a su guvernu de Wojciech Jaruzelski a decrarare sa lege martziale in su mese de nadale de su 1981 portende a presone a sa majoria de is cabos de s'opositzione. Unu cambiu fiat comente si siat giai inevitàbile. Cun is reformas de Michail Gorbačëv in s'Unione Soviètica, s'aumentu de sa pressione a banda de sa Crèsia catòlica e de is sindacados, impare a dèpidu èsteru massitzu, su guvernu de is comunistas si fiat bidu obrigadu a negotziare cun s'opositzione. In su 1988, sa Mesa de Negòtzios aiat alteradu de su totu s'istrutura de su guvernu polacu e de sa sotziedade sua. In su mese de abrile de su 1989, Solidarność fiat istadu legalizadu e ddi fiat permìtidu de partetzipare a sas eletziones imbenientes. Is candidados suos aiant otentu sa vitòria. In su 1990, Jaruzelski aiat renuntziadu a su mandadu suo. Ddi fiat sutzèdidu Lech Wałęsa in su mese de nadale. Cara a sa fine de austu de s'annu a sighire, giai si fiat formadu su guvernu de Solidarność, e in su mese de nadale Wałęsa fiat istadu elèghidu presidente mudende·si sa Repùblica Populare de Polònia in s'atuale Repùblica de Polònia.