Crisi russu-ucraina (2014-sighende)

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Gherra russu-ucraina
Example alt text
Mapa atuale de Ucraina a pustis de s'invasione de sa Rùssia e sos alliados suos. In colore de rosa is terrìtorios invàdidos e cuntrollados dae s'esèrtzitu russu.
Data 20 de freàrgiu de su 2014 - sighende
Logu Penìsula de Crimea, Oblast de Doneck, Oblast de Lugansk, Oblast de Kherson, mare de Azov, Rostov
Resurtados in cursu
Custu template: càstia  cuntierras  modìfica

Sa crisi russu-ucraina o gherra russu-ucraina,[1][2][3] est unu cunflitu militare in cursu dae su 2014,[4] chi at tentu tapas diferentes intre is cales si distinghent s'adesione de sa Crimea a sa Rùssia e sa gherra de su Donbass, ambas comintzadas cuss'annu matessi e galu sighende.[5]​ Is manifestatziones de Euromaidàn — chi ant dadu cumintzu de su cunflitu ucràinu — fiant comintzadas in su mese de onniasantu de su 2013 in Kiev a fatu de sa suspensione de sa firma de s'Acòrdiu de Assòtziu intre Ucraina e s'Unione Europea.[6] Atualmente est in cursu s'atacu militare e invasione a banda de Rùssia e de is alliados suos de su territòriu ucrainu.[7]

Su 22 de freàrgiu de su 2014, a pustis de meses vàrios de protestas e tribulias e a pustis de sa Giòbia Niedda (20 de freàrgiu) cando fiant mortos prus de 60 manifestadores,[8]​ is oposidores aiant pigadu sos ordinagos de su paisu e aiant ocupadu irregularmente sas istitutziones printzipales cun sede in Kiev.[9]​ A fatu, sa Rada Suprema aiat pigadu su controllu de su paisu in ausèntzia de una parte bona de is membros suos e Oleksandr Turčynov aiat assùmidu su coordinamentu de su Guvernu e sa presidèntzia de su Parlamentu, cosa chia aiat portadu a sa ruta su guvernu de Viktor Janukovyč.[10] Sa Rada Suprema aiat destituidu de su càrrigu a Janukovyč e aiat pigadu su controllu de su paisu votende sa torrada a sa Costitutzione de 2004. Sa Rùssia no aiat reconnotu custu guvernu comente autoridade legìtima de Ucraina e aiat decraradu chi s'acontessimentu fiat istadu unu «corpu de istadu».[11]​ In cunsighèntzia, su Cungressu de is deputados e guvernadores regionales de s'Estu e Sud de Ucraina aiat fatu una giamada a sa resistèntzia e aiant acusadu s'opositzione de non cumprire s'acòrdiu de paghe chi fiat istadu firmadu su 21 de freàrgiu cun su presidente destituidu.[12]​ Partende dae tando, is residentes de sa metade sud-orientale de Ucraina si sunt espressados contras de su guvernu nou de Kiev.[13]

A s'àtera banda, in su sud, sa crisi de Crimea de 2014 fiat comintzada in su mese de freàrgiu de cuss'annu, cando su guvernu regionale aiat tzelebradu su referendum separatista subra s'istatus polìticu de Crimea. Fiat sighidu un'interventu militare, in ue is Fortzas Armadas dae sa Rùssia si fiant armadas in sa penìsula de Crimea e in Sebastòpoli, cun s'obietivu de afiantzare sa seguresa de sos ucrainos pro-russos chi biviant in Crimea e is bases russas aposentadas in ie, fintzas a sa nomalizatzione sa situatzione sòtziu-polìtica; contravenende a sos ammonestos de no ocupare lantzados dae sos Istados Unidos e Kiev.[14][15] Aici, su 17 de maju, fiat proclamada s'indipendèntzia de sa Repùblica de Crimea e s'incràs fiat aprovada s'adesione de sa Crimea a sa Rùssia. Custu cumbènnidu fiat istadu refudadu dae sos Istados Unidos, dae s'Unione Europea e dae àteros Istados soberanos, in generale otzidentales, mentras fiat istadu apoderadu dae paisos comente Bielorùssia, Corea de su Norte, Sìria e Venezuela; s'Assemblea Generale de is Natziones Unidas, pro mèdiu de sa resolutzione 68/262, aiat refudadu s'acorpamentu de sa Crimea. In is dies a pustis, is tropas militares ucrainas in Crimea si fiant acaradas cun s'esèrtzitu russu fintzas pro acabare retirende·si·nche e abandonende sa penìsula, cun totu chi su guvernu ucrainu totora cunsìderat sa Crimea a parte de su territòriu suo de iure.

Mapa de Ucraina, con is obietivos e is movimientos chi faghet Rusia, impare a sos alliados suos (Bielorùssia, RP de Doneck e RP de Lugansk) e is terrìtorios ucrainos de facto controllados.

In s'interi, sa gherra de su Donbas fiat comintzada su 6 de abrile de su 2014. Su guvernu remplasadore de Ucraina aiat cumintzadu un'operatzione armada contra de is grupos armados russos chi fiant arribados in s'estu de Ucraina a pustis de s'annessione de sa Crimea. Is tropas russas aiant ocupadu su territòriu de s'estu de Ucraina e is tropas ucrainas aiant aviadu un'operatzione antiterrorìstica. Su nùcleu printzipale de custos grupos, in sa tzitade de Slaviansk, fiat acometadu dae s'esèrtzitu ucrainu e fiant seghidas cumbatas vàrias, chi diant lassare unos cantos mortos. Su cunflitu si fiat duncas isparghinadu a àteras tzitades, comente Kramatorsk e Mariupol. Is referendumes indipendentistas de is separatistas locales si fiant tentos su 11 de maju in zonas vàrias de is oblasts de Donetsk e Lugansk.

Su 14 de freàrgiu de su 2015, pagas oras in antis de su cumintzu de s'àchiu nou de Minsk II, firmadu unas dies in antis, s'àrea de Debal'ceve fiat galu padessende cumbatas importantes e sa gherra fiat acostende torra a ròdios de Mariúpol.[16]​ ​

In su mese de santugaine de su 2015, The Washington Post aiat reportadu ca sa Rùssia aiat afiladu unas cantas unidades de élite dae Ucraina a Sìria in suportu a su presidente sirianu Bashar al-Assad.[17] In su nadale de su 2015, su presidente russu Vladimir Putin aiat ammìtidu chi unos cantos ufitziales de s'intelligence russa fiant traballende in Ucraina, annoditzende chi comente si siat issos non fiant de pònnere a pare cun is tropas regulares.[18]

In su mese de freàrgiu de su 2022 sa tensione at torradu a si pesare intre Rùssia e Ucraina, pro neghe de manovras militares ampras e perlongadas de is fortzas armadas russas e bielorussas a longu de una parte manna de sa làcana ucraina e pro su refudu in sustàntzia a banda de sa NATO de cuntzèdere is garantzias rechèrridas dae sa Rùssia subra una no-ulteriore ispainadura de s'alliàntzia militare otzidentale cara a s'estu, cunsiderada dae is russos una minetza pro sa seguresa natzionale.

Su 12 de freàrgiu de su 2022 su presidente ucràinu Volodymyr Zelens'kyj at pedidu chi siant ammostadas is proas de is pranos de invasione de sa Rùssia.[19][20] Su 24 de freàrgiu de su 2022 sa Rùssia at annuntziadu s'inghitzu de atacos militares contra de sedes militares ucrainas, retzende su disaprovu de sa comunidade internatzionale.[21]

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. (IT) Ucraina, così nasce una guerra. La cronologia dei fatti dal 2014 all’invasione, in true-news.it.
  2. (EN) Ukraine crisis: A timeline (2014 – present), in commonslibrary.parliament.uk. URL consultadu su 19 martzu 2022 (archiviadu dae s'url originale su 28 abrile 2022).
  3. (IT) Guerra Ucraina-Russia, Putin chiede il riconoscimento della Crimea (annessa nel 2014), in tg24.sky.it.
  4. (EN) Conflict in Ukraine, in cfr.org.
  5. (ES) “¿Qué es Ucrania?” Sobre la posible (nueva) escalada en la guerra ruso-ucraniana, in politicaexterior.com.
  6. (ES) Ucranianos recuerdan a caídos en el estallido del Euromaidán, in dw.com.
  7. (IT) Ucraina: Putin lancia l'attacco a Kiev, guerra nel cuore dell'europa, in ansa.it, 25 de freàrgiu 2022.
  8. (ES) Ucrania vive día más violento, in archivo.eluniversal.com.mx. URL consultadu su 24 freàrgiu 2022 (archiviadu dae s'url originale su 24 freàrgiu 2022).
  9. (ES) Los rebeldes toman el Parlamento y la sede de la Presidencia de Ucrania, in publico.es.
  10. (ES) El Parlamento destituye a Yanukovich y convoca elecciones, in elmundo.es.
  11. (ES) ¿Cuán cerca está Ucrania de la guerra?, in bbc.com.
  12. (ES) Diputados del Este rusófilo y de Crimea llaman a la resistencia al Maidán, in farodevigo.es.
  13. (EN) Ukraine Crimea: Rival rallies confront one another, in bbc.com.
  14. (ES) Rusia autoriza enviar su ejército a todo el territorio ucraniano, in elmundo.es.
  15. (ES) Lavrov: "Los que ahora hablan de 'agresión' son los que polarizaron la sociedad ucraniana", in actualidad.rt.com.
  16. (ES) Los firmantes del acuerdo de Minsk constatan el alto el fuego en Ucrania, in elpais.com.
  17. (EN) Russia said to redeploy special-ops forces from Ukraine to Syria, in foxnews.com. URL consultadu su 24 freàrgiu 2022 (archiviadu dae s'url originale su 24 santugaine 2015).
  18. (EN) Putin admits Russian military presence in Ukraine for first time, in theguardian.com.
  19. (IT) Colpo di scena a Kiev: presidente Zelensky chiede le prove dei piani di invasione della Russia, in it.sputniknews.com.
  20. (UK) Зеленський вважає, що інформпростір перенасичений «повномасштабною війною», in ukrinform.ua.
  21. (FR) Ukraine : la Russie bombarde des cibles militaires dans tout le pays, la communauté internationale condamne une « agression », in lemonde.fr.