Fusione perfetta de su 1847

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Su Rennu de Sardinna a pustis de su 1847

Sa fusione perfetta de su 1847 si riferit a s'aunimentu politicu e amministrativu de totus sas terras chi fachiant parte de su Regnu de Sardigna, est a narrer s'isula de Sardigna e sa Terramanna chi fint su Piemonte, sa Savoia, Nitza, sa chi fit una borta Repubrica de Genova e tàmben sos chi una borta fint sos feudos imperiales de s'Appenninu Ligurinu (chi cumprendiant Liguria, Capraia, su Novese e s'Ovadese), ind una manera chi si assimizat a su chi sa corona inglesa aiat fattu chimbant'annos prima chin su Regnu de Irlanda, servìndesi de s'Attu de Unione.

Sa fattìa[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Càralu Albertu de Savoia aiat cuntzèdiu riformas a sos Istados de Terramanna; tando sas castas de Casteddu e Tattari, pro facher intender sa boche issoro, aiant promòviu un'atropada[1] pro pedire sa fusione chin sos domìnios chi issu teniat in continente, de manera chi sas riformas si podiant allargare puru a s'isula. Caralu aiat cuntzediu sa fusione in su 29 de Sant'Andria de su 1847, chin tantu de annuntziu de s'urtimu viceré Claudio Gabriele de Launay nande cantu sichit: "...(Su re) at isseperau de facher una familia ebìa de sos sudditos a perfetta paridade de trattamentu".

Cunseguentzias[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

S'aunimentu at batìu una longa seria de cusseguentzias, comente s'iscumparta de s'anticu Parlamentu Sardu, de sa Real Udientzia e de s'autonomia sarda etotu (mancari fit petzi abbarrada a libellu de nomine). Chin custa fusione sa corona est colada a un'istadu unitariu dae su chi fit a primu (pluralista e compositu), chin sa pretesa de àer unu populu ebìa, unu potere pubricu ebìa e unu territoriu ebìa[2], in summas chircande de si omologare a su modellu frantzesu.

S'allargamentu de sas riformas lu cheriant e disizabant sos nobiles sennores e sos cusìnos (burghesos) sardos, chi lu bidiant che un'istrada de picare secura pro liberalitzare s'esportassione de sas mercantzias de sartu e s'importassione de cuddas continentales, ma fintzas pro si annangher issos puru a s'isfrutamentu de sas risorsas de s'isula[3] chi ja fint fachende dae tempus meda chenza perunu grabu sos continentales: un'interessu chi si assimizat meda a su de sa borghesìa compradora de istampu sudamericanu.

Non b'aiat àpiu farta de boches criticas, mancari chi in intro de sos cusinos e sennores fint in minorìa, comente a cussa de Federico Fenu in su libru La Sardegna e la fusione con il Sardo continentale[4] in ube nabat chi fit mal'a facher a cunvivere tra piemontesos e sardos, ca fint tropu a diversu pro "...stirpe, costumi, indole, persino più che gli irlandesi dagli inglesi". A sa fine b'aiat apiu puru zente pentìa propriu tra cussas chi prus s'unione l'aiant cherfia, comente a Siotto Pintor chi aìat narau tristamente "errammo tutti".

S'istadu sardu-piemontesu dìat aer annantu, batordichi annos a pustis, sa Lombardia austriaca e prus a tardu sa Toscana, sa Romagna, Parma e Modena e, pro more de sas fatìas de Garibaldi, su Regnu de sas Duas Sitzilias e sos terrinos de Marche e Umbria. Su parlamentu de su Rennu sabaudu, chind una leze de su 17 de marzu de su 1861, aiat mutìu s'istadu "Regnu de Italia".

Naschimentu de sa Chistione Sarda[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Chin sa fusione perfetta e s'aunimentu politicu italianu, naschiat sa "chistione sarda" (questione sarda, in italianu)[5], est a nàrrer su pensamentu de cussos sardos chi creìant a s'autogubernu pro sòrver sos problemas de sa Sardigna[6], e cussu de una ala de zente ischìda chi, a sa fusione, a s'isula non fit reconnotu prus su titulu de natzione[7].

Referèntzias[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Storia Civile, Giovanni Siotto Pintor
  2. Francesco Cesare Casula, Breve Storia di Sardegna, p. 244
  3. Guida d'Italia, Sardegna, p.74
  4. La Sardegna e la fusione del suo regime col sardo continentale, Cagliari, 1848
  5. Glossario di autonomia Sardo-Italiana, Francesco Cesare Casùla, Presentazione del 2007 di Francesco Cossiga
  6. Francesco Cesare Casula, Breve Storia di Sardegna, p. 245
  7. Il Sardismo Ieri e Oggi, Italo Ortu. Prefazione di Francesco Casula

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • (IT) Pietro Martini, Sull'unione civile della Sardegna colla Liguria, col Piemonte e colla Savoia : discorso popolare, Casteddu, Tipografia di A. Timon, 1847.
  • (IT) Federico Fenu, La Sardegna e la fusione col sardo continentale, Torinu, Giuseppe Cassone, 1848.
  • (IT) Carlo Baudi di Vesme, Considerazioni politiche ed economiche sulla Sardegna, Torinu, Stamperia reale, 1848.
  • (IT) Giovanni Siotto Pintòr, Storia civile dei popoli sardi dal 1798 al 1848, Torinu, F. Casanova successore L. Beuf, 1877.
  • (IT) Giancarlo Sorgia, La Sardegna nel 1848: la polemica sulla fusione, Casteddu, Editrice sarda Fossataro, 1968.
  • (IT) Girolamo Girolamo Sotgiu, Storia della Sardegna sabauda, Roma-Bari, Editore Laterza, 1984.
  • (IT) Francesco Cesare Casula, La storia di Sardegna, Tàtari, Delfino, 1994, ISBN 88-7138-063-0.
  • (IT) Luciano Marroccu, La perdita del Regno, Tàtari, Editori Riuniti, 1995, ISBN 88-359-3917-8.
  • (IT) Attilio Mastino, Manlio Brigaglia e Gian Giacomo Ortu, Storia della Sardegna. 2.Dal Settecento a oggi, Roma, Laterza, 2006, ISBN 88-420-7838-7.
  • (IT) Gianfranco Contu e Francesco Casula, Storia dell'autonomia in Sardegna : dall'ottocento allo Statuto Sardo, Casteddu, Ufficio Studi G.M. Angioy della CSS, 2008.
  • Frantziscu Tzèsare Casula, Sìntesi de Istòria Sardu-Italiana, Tàtari, Delfino, 2011, ISBN 978-88-7138-606-5.
  • (ITSC) Circolo culturale sardo Logudoro, Regione autonoma della Sardegna, Federazione Associazioni sarde in Italia, Dalla cacciata dei piemontesi (1794) alla "perfetta fusione" (1847) e all'autonomia regionale (1948) : Convegno in occasione della celebrazione de Sa die de sa Sardigna, Circolo culturale sardo Logudoro, 2012.
  • (IT) Omar Onnis, La Sardegna e i sardi nel tempo, Casteddu, Arkadia, 2015.
  • (IT) Francesco Casula, Carlo Felice e i tiranni sabaudi, 1ª ed., Grafica del Parteolla, 2016, ISBN 978-88-6791-124-0, OCLC 980297209.