Limba cunservatora

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

In limbistica, unu modu, forma o varietate cunservatora est una chi at cambiatu pacu peri s'istoria sua, o chi est resistente meta a mutare. Su cuntzettu est a sa revessa de forma o varietate innovatora, chi imbetzes at tennitu cambios metas e de importu puru.

Una forma limbistica cunservatora, comente a unu faeddu, est una chi abbarrat prus a curtzu a cussa de orizine, dae ube est naschita. Pro esempiu, sa paragula ispannola caro e cussa frantzesa cher benint ambas dae su faeddu latinu cārum. Tando sa paragula ispannola, chi si assimizat de prus a sa raichina latina sua, est prus cunservatora de su parente frantzesu.[1]

Una limba o limbazu si narat cunservatore cando tenet pacas mutantzias, cunforma sas ateras limbas o limbazos. Fachende un'ateru esempiu, s'islandesu si assimizat de prus a su Nordicu Anticu de sas ateras limbas chi dae cue sunt naschitas, cumprendende su danesu, su norvegesu o s'isvedesu, mentras su sardu metas istudiosos lu tenent in cunsideru comente sa limba noulatina prus cunservatora.[2][3][4][5] E duncas, siat su sardu siat s'islandesu si credent limbas relativamente cunservatoras.[1] De sa matessi manera, calicunu limbazu de una limba costoit prus de un'ateru: su sardu nugoresu, pro esempru, at cunservatu de prus calicuna cosa de raichina latina cunforma su sardu logudoresu o su sardu campidanesu.

Oppuru, s'arresonu balet pro calesisiat varietate istandard, chi abbarrande in forma iscritta pro tempus meta tendet a cunservare de prus cunforma sas varietates chi non sunt istandard. Difatis, s'iscritu est prus cunservatore de s'allega. Est a narrer chi sa forma iscritta cambiat prus pacu de sa limba faeddata.[6] Custu azuat a cumprender diferentzias in sistemas iscritos comente cussu inglesu; sicomente sa limba chistionata at cambiatu meta de prus de sa limba iscritta, in inglesu non fachet a pronuntziare sas paragulas comente sunt iscritas.[7]

Una limba potet esser cunservatora in calicuna cosa, ma innovatora in calicuna atera. Su bulgaru e su matzedoniu, chi si assimizant meta a sas limbas islavas, sunt innovatoras pro cantu pertoccat sa formatzione de sos nomines, ca ant lassatu su sistema de casos islavu, chi est cumplicatu meta. A su matessi tempus, peròe, ant fattu meta prus diffitzile su sistema verbale issoro, chi in su prus de limbas islavas est como simpre. S'inglesu, chi est una de sas limbas prus innovatoras intra de cussas germanicas, est comuncas cunservatore in sa fonologia cunsonantica, ca tenet sonos comente (supratottu) θ and ð (th) chi su restu de limbas germanicas at mutatu in ateros.

Si credet chi sas limbas cunservatoras siant prus diffitziles (grammaticalmente o, a su mancu, morfologicamente faeddande) de cussas innovatoras. Custu dìat poter esser beru pro sas limbas indo-europeas, in ube sa limba mama tenìat una morfologia cumplicata meta e chi est divennita prus simpre. De s'ateru, metas limbazos o limbas arabas tennitas in cunsideru comente innovatoras, comente s'arabu chistionatu in Egitu, ant fattu crescher dae su sistema classicu relativamente simpre un'ateru agglutinativu de morfologia verbale bastante diffitzile.

Referèntzias[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. 1.0 1.1 Trask, Robert Lawrence (2000). The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics. London: Routledge.
  2. Contini & Tuttle, 1982: 171; Blasco Ferrer, 1989: 14
  3. Pei, Mario (1949). Story of Language
  4. The Romance languages, Martin Harris and Nigel Vincent (eds.), Oxford University Press, pp.314
  5. Romance Languages: A Historical Introduction, Cambridge University Press
  6. Chambers, J.K. (2009). "Education and the enforcement of standard English". In Y. Kawaguchi, M. Minegishi and J. Durand. Corpus Analysis and Variation in Linguistics. Philadelphia: John Benjamins.
  7. Fromkin, Victoria, Robert Rodman and Nina Hyams (2010). An Introduction to Language. Cengage Learning.