Jagaru

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in nugoresu

Su jàgaru, trighinu o cani pertiatzu est unu cane sardu in impreu pro bardiare su masone e, in passau, pro lu facher gherrare chin atteros canes. Custa ratza, chi a commo no est galu reconnotta, foras de sa Sardinna si connoschet prus in atteros locos chi nono in Italia, grassias a unu amantiosu norvezesu de sos canes de mossa chi la at lumenàda in su zassu internet suo paritzos annos fachet.

Sicomente s'impreu suo fit in isviluppu direttu chin cussu de sa ratza, e non si at mai arresonàu de mesuras istandard, oje in dìe bi at una variedade manna fenotipica, mancari chi siat unu cane de mossa lepiu. In Sardinna custu cane si istimat meda, ma est misconnottu in Italia. In Sardinna custu cane tenet paritzos lùmenes sardos, sos prus impreàos sende "trighinu", "cani pertiatzu", "pastore gavoesu" e "sorgolìnu"; sa Carta de Logu, trattande de issu comente cane a bardia de sa propiedade, li narat jàgaru (lùmen anticu meda chi benit dae s'edade nuraghesa, tantu est beru chi per in Còssiga meridionale su cane in generale si narat ghjacaru). In italianu si mutit dogo sardo o sardesco.

Si trattat de unu cane de mossa lestru e resistente, forte e mannu meda. Est unu cane de traballu, chi tenet pedde a pilu curtzu a su solitu ruja, de colore castanzu, murra, nighedda o, belle semper, tigrada (dae cue su lùmen "trighinu" e "pertiatzu"). Sa mannesa de sos mascros est de 60 chentimetros minimu, ma no est cosa rara a nde atzappare de prus mannos galu.

Su jagaru est unu cane petzi sardu de bàrdia a masones o dommos, de catza e, in passau, de gherra. Su dibatitu a pizu de s'orizine de custa ratza sarda est apertu. Su zesuita Cetti, a chirriu de su 1700, descrivìat sos canes sardos comente un'unione perfetta tra unu cane lepperinu e unu cane grussu chi li dabat capatzidade meda, mentras chi in sa Carta de Logu de su Judicadu de Arbarée fit unu cane de temperamentu forte in impreu de bardia e defensa de su mere.

Sa pedde est aderente a sa carena, sa conca presentat trattos de sos canes de mossa chin isviluppu ladinu de sa barra, su murru est unu pacu prus curtzu de sa longaria de sa cherveddera; custu cane tenet dentes mannas chi serran sa bucca a fortiches, sannas longas meda e su intzisivu de tres est meda isviluppau. Sos ocros sun a su solitu de colore castanzu o pinnadellu: bi at de nàrrer chi medas esemplares, chi benin dae Gavoi, tenen ocros de colore tottu grogu. Sas ancas anteriores sun robustas, cussas posteriores puru e musculosas meda. Su pettus est isviluppau e sa longaria dae s'armu bi andat dae sos 56 a sos 68 chentimetros. Sos esemplares de commo pesan dae sos 30 a sos 45 kg.

Aggantzos de fora[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]