Odessa

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.

Coordinadas: 46°28′38.89″N 30°43′57.43″E / 46.47747°N 30.73262°E46.47747; 30.73262


Articulu in logudoresu

Odessa
Posidura in Ucraina

Odessa (in ucrainu: Одеса [oˈdɛsɐ]; in russu: Одесса [ɐˈdʲesə]) est sa de tres tzitades majores de s'Ucraina, cun pius de 1.003.000 abitantes. Non pius, est su portu printzipale subra su Mare Nieddu. Est fintzas tzentru amministrativu de s'oblast omònimu.

Posta in su chirru nord-otzidentale de su mare Nieddu, sa bidda est nàschia subra una cussolza tàtara minore e fiat fundada de Haci I Giray, khan de Crimea, in su 1440, cun nòmene de Hacibey. A pustis de unu perìodu de cuntrollu lituanu, in su 1529 fiat passada suta pòdere otomanu, fintzas a su 1792, annu de sa derrota de sos otomanos in sa gherra russo-turca.

In su 1794 fiat fundada sa tzitade peri unu decretu de imperadora Cadalina sa Manna. Dae su 1819 a su 1858 Odessa fiat unu portu francu. Pro totu su de 19 sèculos est istadu sa de bator tzidades de sa Rùssia imperiale a fatu de Mosca, Santu Pedruburgu e Varsàvia. Durante su perìodu sovièticu fiat su portu de cummèrtzios pius importante de s'Unione Soviètica e una base navale. Su 1 de bennàrzu 2000 su portu de Odessa est istadu declaradu portu francu de cummèrtzios pro unu perìodu de 25 annos.

S'architetura de Odessa at unu istile pius pròssimu a su mediterràneu chi non a su russu, est difatis istada influentziada de sos istiles italianu e frantzesu. Unos cantos fàbricos sunt fraigados cun unu ammesturu de istiles diferentes, comente art nouveau, renaschimentale o neoclàssicu.

Sos ucrainos rapresentant sa majoria de sos bividores de Odessa (unu 68%), sighidos de russos (unu 25%). Sa limba pius impitada est nointamas su russu, faeddadu dae su 78% de sos bividores, contra petzi su 6% de sos chi faeddant ucrainu.

Grupos de minoria sunt rapresentados dae albanesos, armenos, azeros, crimeanos, tàtaros, bulgaros, georgianos, grecos, ebreos, polonesos, romunos, turcos e àteros. Fintzas a sa segunda gherra mundiale sa minoria ebrea fiat meda cunsistente e dae sos annos '70, sa prus parte de sos chi bi s'agataiant galu, sunt emigrados a Israele o àteros istados. In su de 19 sèculos sa tzitade fiat populada mescamente de russos, ma sos ebreos rapresentaiant su segundu grupu prus numerosu.

Àteros progetos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]